Jaw zéyangning ' 4 - iyun weqesi' heqqide éytqanliri
Muxbirimiz shöhret hoshur
2009.06.02
2009.06.02

AFP Photo
Weqede ölgenler sani qizil krist jem'iyitining bildürishiche 2000 - 3000 arisida, xitay hökümitining bildürishiche 200 - 300 arisida. Xitay weqege siyasiy topilang dep baha bergen. Hazirgha qeder bu bahasini özgertkini yoq. Xitay démokratchiliri we xelq'ara jama'et 4 - iyun weqesige qaytidin baha bérishning xitayda yüz bergüsi chong siyasiy özgirishning bashlan'ghuchi bolidighanliqini texmin qilishmaqta. Shunga 4 - iyunni xatirilesh, 4 - iyun weqesige qayta baha bérishni telep qilish xitayda özgürüsh bolushni kütiwatqan barliq tereplerning diqqet nuqtisi bolmaqta.
Xitay kompartiyisining sabiq bash sékritari jaw zéyangning ötken ayda ashkarilan'ghan awaz xatiriside 4 - iyun heqqide mundaq déyilidu: " 6 - ayning 3 - küni kéche, men qoroda idim؛ oq awazlirini anglidim. Démek dunyani zil - zilige salidighan bir tragidiye yüz berdi, uni tosup qalghili bolmidi."
4 - Iyun weqesi, xitaydiki islahatchi rehber xu yawbangning ölümige matem bildürüsh bilen bashlan'ghan. Matem bildürüsh namayishqa aylan'ghan. Namayishchilar chiriklikke qarshi turushni, buning üchün tüzülmide islahat élip bérishni telep qilghan. Xitay 5 - ayning 20 - küni herbiy halet élan qilghan we 6 - ayning 3 küni kech we 4 - küni seherde nanayishchilarni tanka bilen basturghan.
Awaz xatiriside bildürishiche, jaw zéyang weqening aldini élish üchün köp tirishqan. Namayishchilarning eslide hakimiyetke qarshi emeslikini, peqet islahat telep qilghanliqini, hakimiyetni xataliqlirini tüzeshke chaqirghanliqini, xitayning yuqiri rehberlik qatlimida köp qétim otturigha qoyghan.
Jaw zéyang awaz xatiriside yene, mewjut tüzülmide éghir mesile barliqini, eger bu tüzelmise, iqtisatni saghlam tereqqiy qildurghili bolmaydighanliqini, shunga oqughuchilarning namayishni eksil'inqilabi heriket déyishke bolmaydighanliqini bayan qilghan. Jaw zéyang yene her qandaq bir ammiwiy herikette, bir qisim urup - chaqidighan qilmishlarning körülidighanliqini؛ emma weqege baha bergende heriketning asasi éqimini, kélip - chiqish sewebini, ghayisini közde tutush kéreklikini eskertken.
Jaw zéyang özining néme üchün islahat telipini qollaydighanliqi heqqide mundaq dégen: "méning sherqi yawropa döletlirining iqtisadiy islahatqa da'ir kitaplirini oqughanliqim rast؛ emma méning islahatni qollishimning chiqish nuqtisi u emes؛ belki asasliqi ish ünümi. Junggoluqlar köp emgek singduridu, az netije yaritidu. Kapitalistik döletlerde iqtisad 2 - 3% östi deydu, chong özgirish bolidu؛ biz 10% östi deymiz, xelqning turmushi yükselmeydu. Shunga men iqtisadiy ünümni asasiy nishan qildim."
Jaw zéyang awaz xatirisining axirida, bir dölet zamaniwiylashqan bolush üchün bazar iqtisadini yolgha qoysila, iqtisadi tereqqi qilsila kupaye qilmaydighanliqini؛ u medeniyet jehettimu zamaniwiylishish kéreklikini؛ buning üchün parlamént tüzümidiki démokratiyining yolgha qoyulushi kéreklikini, parlamént tüzümi yolgha qoyulmay turup döletni qanun'gha tayinip bashqurushning mumkinsizlikini bildürgen.