Xitay tor betliridiki QQ programmisining jasusluq yumshaq détali ikenliki ashkarilandi

Sürette, xitayning melum jayidiki intérnétxanisida nazaretchilik qiliwatqan intérnét saqchiliridin biri melum intérnét ishletküchini tekshürmekte.

Bu programmining qollan'ghuchiliri Uyghur diyaridimu intayin köp bolup, u yashlar arisida omumlashqan bir uchur - alaqe wasitisi bolup hésablinidu. Emma yéqinda téngshün shirkitining QQ yumshaq détalining xitaydiki eng muhim jasusluq yumshaq détalidin biri bolghanliqi ashkarilandi.

Pen-téxnika kündilik gézitide bu heqte maqale élan qilin'ghan bolup, uningda déyilishiche, QQ programmisini kompyutérigha qachilighanliki kishi bu shirket teripidin közitish astigha élinidiken, u sizning komputiringizda qiliwatqan her bir herikitingizni we komputéringizda saqlan'ghan matériyallarni nazaret qilalaydiken.

Maqalide déyilishiche, komputér téxnikisidin xewerdar bolghan bir muxbir buni ispatlash üchün QQ yumshaq détalini kompyutérigha qachilap tekshürgende QQ ning éniqsiz sanliq melumatlarni yollawatqanliqini bayqighan bolup, murekkep shifirlash arqiliq yollan'ghan bu éniqsiz sanliq melumatlar abontlarning kompyutéridiki uchurlarni téngshün shirkitige yollaydiken.

Andin ular qanunsiz ehwallarni tépip chiqip buni jama'et xewpsizlik tarmaqlirigha xewer qilidiken. Xewerde déyilishiche yene, téngshün shirkiti torxanida QQ ishlitiwatqanda saqchilar teripidin tutulup kétilgen tor abontlirining barliqini éytip özlirining eger her qandaq qanun'gha xilap, hökümetke qarshi eksiyetchil sözlerni bayqighan haman j x orunlirigha melum qilidighanliqini dégen.

Bu heqte shü isimlik bir xanim pen - téxnika gézitige öz béshidin ötkenlerni dep bergen.  Uning déyishiche, bir küni u QQ ni ishletmekchi bolup achqanda ishlitish cheklendi, dep xet chiqqan. Shuning bilen bu ehwalni sürüshtürgende siz hökümetke qarshi sözlerni öz ichige alghan hüjjet chüshürgenlikingiz üchün toxtitildi dep jawab alghan. Andin u özige bir tordash yollighan bir höjjetni qobul qilghanliqini, lékin téxi uni échip uning néme mezmunda ikenlikini körgidek bolmay turup téngshünning buningdin xewerdar bolup bolghanliqigha qarap heyran qalghan .

Téngshün shirkiti özining j x tarmaqliri bilen hemkarlishish üchün mana mushundaq bir tedbir qollan'ghanliqini éytqan. Emma tordashlar arisida bolsa, bu xil heriketni kishilik hoquqqa éghir dexli teruz qilish herikiti dep qattiq naraziliq keypiyat shekilliniwatqan bolup, tordashlarning QQ programmisini yaqturup ishlitishige belgilik derijide tesir körsetken iken. Xitayning dunyadiki intérnét torini eng qattiq kontrol qilidighan dölet bolghanliqi hemmige ayan.

Xitay hazir yutub qatarliq tor betlirinimu cheklidi. Radi'omizda bu heqte ilgiri bérilgen melumatlargha asaslan'ghanda, xitayda hazir ip adrési arqiliq iz qoghlap tekshürüsh arqiliq kompyutérda qanun'gha xilapliq qilmish bilen shughullandi dégen jinayet bilen qolgha éliniwatqanlar bar bolup, emeliyette bularning köpinchisi hökümetke naraziliqini bildürgenler yaki yerlik emeldarlar üstidin shikayet qilghanlar iken.

Uyghur diyarida torgha bolghan bashqurush nechche hesse qattiq bolup téxi mushu yéqindila shayar nahiyisidin bir yash shayardiki bir oyunchuqxanida meydan'gha kelgen bir weqeni intérnétte élan qilghanliqi üchün jem'iyetni qalaymiqanlashturup ösek söz tarqatti dégen qalpaq bilen qolgha élin'ghan idi. - 2008 Yili yash axbaratchi mehbube ableshmu ntérnétte élan qilghan maqaliliri seweblik qolgha élin'ghan idi.    

Bundaq weqeler Uyghur diyarida qedemde bir uchrap turidu. Xotendin chet'elge chiqqan abdumijit ependining bayan qilinishiche, Uyghur diyarida torgha bolghan kontrolluq hedddin ziyade küchlük bolup, xalighanche adem tutushning bir wastisigha aylinip qalghan iken. Uning bayan qilishiche, xotende melum bir kishi torda nezir baghiqi yasighan we baghaqqa ishlitish üchün ay bilen yultuzning resimini chüshürgenliki üchün sen ay yultuzluq bayraqning resimini chüshürüpsen dep qarilinip qamaq jazasigha höküm qilin'ghan iken.

Abdumijit ependi Uyghur diyarida héchkimning intérnétte emeldarlargha naraziliq bildürüsh, könglidiki sözlerni qilish erkinliki yoqluqini, birersi nawada intérnétke bundaq bire nerse yézip qalsa, uning derhal qolgha élnidighanliqini éytip berdi.

Dunyadiki kishilik hoquq teshkilatliri gerche xitayning intérnétke qaratqan bu xil kontrolluqini dawamliq halda eyiblewatqan bolsimu, xitay özini bu xil eyibleshlerdin qachurup kelmekte.

Xitaylar peqet Uyghur diyari ichidiki intérnét qollan'ghuchilirinila kontrol qilip qalmay, belki chet ellerde xitaygha qarshi démokratik pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur teshkilatliri we shexislirining kompiyotirlirigha wirus we oghriliq hüjjetlirini ewetip buzghunchiliq qilip kelmekte iken.