Aldamchiliq we uning insaniyetke bolghan ziyini

 Islam peyghembiri hezriti muhemmed eleyhissalam aldamchiliqni söküp:" kimki aldamchiliq qilidiken, u bizdin emes"dep agahlandurghan. Bu hedis aldamchilarning gerche namaz oqup, roza tutup, zakat bérip we haji bolup, körünüshte özlirini mömin musulmanlar qataridin körsetsimu, emeliyette undaqlarning musulmanlardin sanalmaydighanliqini ipadileydu. Chünki "din - mu'amile"dur. Dunyadiki pütün dinlarning asasliq meqsiti insanlarni dexli - te'erruzsiz, bexitlik yashitishtur. Aldamchiliq bolsa insanlarni ziyan - zexmetlerge uchritidighan éghir jinayet. Ehwal bundaq iken, aldamchilar allahning we insanlarning lenitige uchrighuchilar we insaniyet bext - sa'aditining hésabigha jinayet ishligen gunahkarlardur.

Se'udi erebistanining mekke mukerreme shehiride turushluq yash alim abdurahman hajim bu heqtiki söhbitimizni qobul qilghan idi.

Abdurahman hajim bilen söhbet

Abdurahman hajim aldamchiliqning xetiri we palaketliri heqqide toxtulup mundaq dédi:" insanlar yaritilghan waqittiki pak tebi'iti boyiche aldamchiliqni qet'iy yaqturmaydu. Ular eslidiki saghlam tebi'itide bashqilarni aldash we aldinish we aldash bolmaydu. Peqet ulardin bir qisim kishiler ilahiy telimatlardin yiraqlashqan, edep - exlaq qa'idilirining chek - chigriliridin chiqip ketkenlik sewebtin, bashqilarni aldash yoli bilen hayat kechürüsh yolini talliwalghan. Mundaqlar bashqilarni herxil yollar bilen aldap kelgen bolsimu, özlirining aldinishini we ziyan tartishini xalimaydu. Ular néme üchün özliri qobul qilalmaydighan bu ziyanni bashqilarning tartishigha razi bolidu? bu insapsizliq emesmu? bashqilarmu ulargha oxshash insan emesmu? ular buni oylap béqishnimu xalimaydu. Bolupmu üchinchi dunya elliride, qismen musulman xelqlerde her xil yollar bilen kishilerni aldash, ularni aldash bedilige hayat kechürüsh xahishi éghirdur. Ularni din yaki qanun - tüzümlermu bu qilmishliridin tosalmay kelmekte.  Ular bu haliti bilen özliri étiqad qilip kéliwatqan din we bashqurulup kéliwatqan qanun - tüzümler ning chek - chégrisidin chiqip ketken."

Aldamchiliqning türliri

Abdurahman hajim bir qisim kishilerde omumlashqan aldamchiliq türliri heqqide mundaq dédi:" zamanimizda keng tarqalghan aldamchiliq türliri nahayiti köptur. Eng köp omumlashqan aldamchiliq türliridin biri kishilerni soda - sétiqta aldash bolup, dukandarlarning satqan mallirining eyiblirini alghuchilargha éytmasliqi, belki yoshurushi, alghanda toluq élip, bergende kem bérishidur. Allah ta'ala qur'an kerimde tarazida kem bergüchilerni agahlandurup mundaq dégen:" kishilerdin ölchep alghan chaghda, toluq alidighan, ulargha ölchep yaki tartip bergen chaghda, kem béridighan aldamchilarning haligha way! ular büyük bir künde térilidighanliqigha ishenmemdu? u künde insanlar alemlerning perwerdigarining hozurida tik turidu." Bu ayet aldamchilarni imanning eng muhim asasliridin biri bolghan ölgendin kéyin tirilish mesilisige ishenmeydighanlar qataridin sanighan we ularning dunya we axirettiki jazasining nahayiti éghir bolidighanliqigha isharet qilghan. Eqlimiz bilen oylap körginimizdimu, aldamchilar choqum bir küni uning jazisini tétimay qalmaydu. Chünki ularning qilmishi bashqilarni ziyan'gha uchritish bedilige waqitliq azraq payda tépish bolup, mundaqlar mushu dunyadila haman reswa bolmay qalmaydu. Méwe - chiwe we otyash satquchilardin bezi kishilerning méwe yaki otyashning yaxshilirini üstige chiqirip körsitip qoyup, alghuchilargha nacharlirini we buzulup qalghanlirini tartip bérishimu eng yaman aldamchiliq türliridin biri bolup, peyghember eleyhissalam bir küni bazarda kétiwétip, bir tagharda un sétiwatqan bir kishini körüp, tagharning astigha qolini tiqip körgendin kéyin, unning astida nemlikni hés qilidu we satquchidin:" bu néme qilghining?"dep soraydu. Satquchi:" yamghurda nem bolup qaldi" dégende, peyghember eleyhissalam uninggha kayip:" undaqta néme üchün unning nem bolup qalghan qismini xéridarlarning bilishi üchün üstige chiqirip qoymiding? aldamchiliq qilghuchilar bizdin emes!"deydu. Mundin bashqa, mashina yaki öy eshyalirini satqanlarning satmaqchi bolghan nersiliridiki eyiblerni yoshurup, uningda bolmighan alahidilikliri bilen zorigha maxtap alghuchilarning közlirini boyishi, oqughuchilarning imtihanda köchürüshi, öylenmekchi bolghanlarning özini qarshi terepke qaltis körsitish üchün özide bolmighan alahidiliklerni sözlep yaki özidiki kemchilik we nuqsanlarni yoshurup turup qarshi terepni qayil qilishi, süt satquchilarning uninggha su arilashturuwétishi, bezilerning waqti ötüp ketken yémekliklerni sétishi, bezi tijaretchilerning nachar mallirigha dangliq markilarni oghurluqche chaplap sétishi, qassablarning öchke göshini qoy göshi dep sétishi qatarliqlarning hemmisi aldamchiliq türlirige kiridu. "

Abdurahman hajimning éytishiche, aldamchiliq qilish haramni yégenlik bolup, haram yégüchilerning ibadet we du'aliri qobul bolmaydu. Ular allahning we insanlarning lenitige uchraydu. Qisqisi, aldamchilar özlirining görini qazghuchilardur.