Amérika aliy soti güentanamo tutqunlirini amérikigha qoyup bérish hoquqi heqqide qarar alidu

Amérika aliy sot mehkimisi güentanamodiki tutqunlarning amérika xelq sot mehkimilirige erz qilish hoquqi barliqini jakarlidi. Süret, amérika aliy sot mehkimisi binasi.

Bu heqte toxtalghan güentanamo Uyghurlirining adwokatliri, buning gu'entanamo Uyghurliri we bu yerde yétiwatqan bashqa mehbuslargha nisbeten bir yaxshi bashlinish ikenlikini ilgiri sürdi.

Ötken yili 7 - öktebir, amérika washin'gton rayonluq sotning sotchisi rikardo urbina ependi güentanamodiki Uyghurlarning hemmisini amérika yerleshtürüsh hökümini chiqarghandin kéyin, bosh hökümiti amérika fédératsiye erziyet sotigha erz sun'ghan we bu yil féwralda fédératsiye erziyet soti urbinaning Uyghurlar heqqidiki qararini emeldin qaldurghan idi.

Shundin béri, amérika sotchilirining güentanamo tutqunlirini amérikigha qoyup bérishke buyrush hoquqi bar yaki yoqluqi mesilisi, güentanamo mesilidiki küchlük talash ‏- taritsh qiliniwatqan témilarning birige aylan'ghan.

20 -  Öktebir seyshenbe küni, amérika aliy sotida bu heqte bilet tashlinip, nöwette güentanamoda yétiwatqan 13 neper Uyghurning délosigha qayta qarap, fédératsiye sotchilirining bularni qoyup bérish hoquqi üstide qarar alidighanliqi uqturudi.

Bu heqte toxtalghan güentanamodiki bir qisim Uyghurlarning adwokati élizabit gilson xanim, buning intayin xeyirlik xewer ikenlikini otturigha qoydi. U mundaq dédi: " bu bek yaxshi boldi. Buning yaxshi bolushidiki bir terepi bolsa, biz bu déloning muhimliqini bilimiz. Buning muhimliqi bolsa yene, bu obama hökümitining bularni bashqa jaylargha yerleshtürüshige yardem qilidu."

Gilson xanim yene, Uyghur tutqunlirining güentanamodin chiqip kétishining güentanamodiki Uyghurlargha oxshash bashqa mehbuslarning délosigha yol achidighanliqini bildürdi.

Obama hökümitining adwokati élina kagan amérika edliye ministirliqigha yollighan xétide, uzun'gha qalmay gu'entanamoda tutup turuluwatqan Uyghurlargha alaqidar bir hel qilish charisi meydan'gha kélidighanliqini otturigha qoyghan.

Bu xil hel qilish charisining xaraktéri heqqide toxtalghan adwokat gilson, xanim buning héch bolmighanda bir qisim Uyghurlarning amérikigha yerlishishini qolgha keltürüsh ikenlikini bildürdi: " biz bu qararning, eng axirida hazir gu'entanamodiki Uyghurlarning hemmisini, bolmighanda palawgha barmighanlirini, héch bolmighanda men wakaletchilik qiliwatqan ikkiylenni bolsimu amérikigha yerleshtürüshtin abaret bolishini arzu qilimiz."
 
Gu'entanamoda esli 22 neper Uyghur qamalghan bolup, bularning 5 nepiri 2006 -  albaniyige, 4 nepiri bu yil bérmudigha yerleshtürülgendin kéyin, yene 13 neper Uyghur gu'entanamoda qélip qalghan idi.

Yéqin melumatlargha qarighanda, tinch okyandiki palaw jumhuriyiti bu 13 neper Uyghurning hemmisini qobul qilidighanliqini uqturghan.

Halbuki palaw hökümiti bu Uyghurlarning arisidiki 45 yashliq erkin mexmutni qobul qilmaydighanliqini bildürgendin kéyin, ikki hepte ilgiri erkin mexmutning inisi bextiyar palawgha bérishni ret qildi we gu'entanamoda dawamliq qélip, akisining halidin xewer alidighanliqini jakarlidi.

Gu'entanamo türmisige qamalghan bu ikki aka - ukining tesirlik hékayisi dunya metbu'atlirida orun aldi. Gilson xanim bolsa, del mushu ikki aka - uka qérindash mehbuslarning adwokati.

Gilson xanim erkin mexmut heqqide toxtilip, erkin mexmutning qarangghu türmige uzun mezgil qamalghan her qandaq bir mehbusqa oxshash psixikiliq bésimgha uchrighanliqini, emeliyette uningda ensirigidek mesile yoqluqini uqturup, "u peqet bezi meslihet we yardemlerge mohtaj. Uning ehwali xuddi nachar urush muhitidin qaytip kelgen amérika eskerlirige oxshashla. Erkinning kechmishliri tolimu köngülsiz. U anisining dégini boyiche ukisini izdep chiqip, tutulup qalghan," dédi.

Gilson xanim yene, palawning erkin mexmutni qobul qilmasliqidiki seweb üstide toxtilip, erkin mexmutta éghir rohi mesile bolmisimu, palawning uninggha ayrim qarighidek shara'iti bolmighachqa uni qobul qilishni ret qilghanliqini bildürdi.

Washin'gton pochta gézitide neqil qilinishiche, ilgiri palaw jumhuriyitige bérishqa qoshulghan Uyghurlarning yene besh nepiri her xil sewebler bilen palawgha bérishni ret qilghan.

Melum bolushiche, amérika aliy sotida güentanamo Uyghurliri üstide échilidighan sotning 2010 - yili féwralda élip bérilidighanliqi we bu heqtiki hökümning shu yil otturilirida chiqirilishi mumkinliki ilgiri sürülmekte.

Bu heqte toxtalghan gilson xanim, gu'entanamo Uyghurliri délosini tutuwatqan adwokatlar guruppisining nöwette bu heqte burunraq qarar aldurush üstide tirishchanliq körsitiwatqanliqini ilgiri sürdi.