Amérika - xitay munasiwitidiki yéngi bisharet
Muxbirimiz weli
2010.03.30
2010.03.30
AFP Photo
Aq saray bayanatchisi robrt gibbisning bildürüshiche, amérika prézidénti barak obama 29 - mart (düshenbe) küni, xitayning yéngidin teyinligen amérikida turushluq bash elchisi jang yasuyni qobul qilghanda söz qilip, amérika xitay otturisida bir aktip munasiwetni barliqqa keltürüshni isteydighanliqini ipadiligen.
Obamaning xitay bilen aktip munasiwet tikleshni istewatqanliqi melum boldi
Fransiye agéntliqining bayan qilishiche, amérika bilen xitaydin ibaret bu ikki chong dölet otturisida, yu'enning abrottiki qimmiti, amérikining teywen'ge qoral sétishi, intérnét erkinliki we dalaylamani qobul qilish qatarliq mesililerde uzundin buyan dawamlishiwatqan talash-tartish, yéqinqi bir nechche aydin jiddiyliship qatmalliship qalghan idi. Obamaning bu qétim xitayning yéngi bash elchisini qobul qilghanda qilghan sözide, xitay bilen aktip munasiwet tikleshni istewatqanliqi melum bolghan haman, xitay derhal obamaning sözini qarshi aldi we obamaning bu sözini 'aktip pozitsiye' dep maxtidi.Xitayning 'amérika bu qétim xitaygha yéngidin wede berdi' dégini emeliyetke uyghun emes
B b s ning bayan qilishiche, amérika -xitay otturisida bir nechche aydin buyan munasiwet yirikleshken idi. Obamaning bu qétim qilghan sözi amérika-xitay otturisidiki jiddiylikning pesiyishke yüzlen'genlkidin bir bisharet.Emma, xitay tashqi ishlar ministirlikining bayanatchisi chin'gangning 'amérika bu qétim bir xitay siyasitide ching turidighanliqi, teywen, tibetlerning musteqilliqini qollimaydighanliqi heqqide xitaygha yéngidin wede berdi' dégini emeliyetke uyghun emes. Chünki amérika özining bu siyasetlirini yillardin buyan uchuq jakarlap kéliwatidu, shundaqla özining teywen qanuni buyiche teywen'ge qoral sétip, teywenning özini qoghdash iqtidarini östürüp kéliwatidu. Shundaqla yene, amérika özining dölet siyasiti buyiche tibet qatarliq milletlerning kishilik hoquq, erkinlik, démokratiye heriketlirini izchil qollap kéliwatidu. Buni tekrarlash yéngidin wede bergenlik emes.
Xitay özi amérika-xitay munasiwitidiki jiddiylikni peseytishke yüzlendi
Amérika awazning bayan qilishiche, hazir kélip chiqqan yéngi weziyet, xitayning yéngi bash elchisi amérika-xitay munasiwitide peyda bolghan jiddiylikni peseytish pursitige érishkenlikidin we xitayning bu qétim obamaning sözini qarshi alghanliqi, xitayning özi amérika-xitay munasiwitidiki jiddiylikni pesiyishke yüzlen'genlikidin dérek béridu.Iran mesiliside xitayning aghzi yumshidi
Amérika yadro qorallirining tarqilip kétishi we buningdin insaniyetke kelgüsi balay'i - apettin saqlinish üchün, yadro qorallirini tereqqi qildurush üchün tirishiwatqan iran'gha bésim ishlitiwatidu, bu mesilide amérika bilen xitay otturisida sürkülüsh kélip chiqqan idi.Bu qétim xitay tashqi ishlar ministirlikining bayanatchisi chin'gang 'xitaymu iranning yadro qorallirigha ige bolushini xalimaydu we amérikining bu mesilide xitayning qollishigha ige bolushni istewatqanliqidin xosh bolidu' dep jakarlidi. Démek hazir iran mesiliside xitayning aghzi yumshidi.
Amérika bilen xitay emdi bir yéngi hem intayin qéyin söhbet bashlishi mumkin
Mölcherlinishiche, amérika bilen xitaydin ibaret bu ikki chong dölet emdi, bir yéngi hem intayin qéyin söhbet bashlaydighan waqit jedwilini kéler ayda élan qilishi mumkin. Chünki hazir xitay pulining abrottiki qimmiti mesilisi, sodidiki tengpungsizliq mesilisi we bashqa mesililer buyiche bu ikki dölet otturisida boluwatqan jiddiy talash - tartishlar téxi hel bolghini yoq.Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.