Xitay kompartiyisi Uyghur kadirlargha até'izm terbiyisini kücheytmekte

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Oqughuchilar, ürümchidiki islam inistitutidiki xitay dölet bayriqi ésilghan bir sinipta telim almaqta. AFP

Xitay hökümet metbu'atliridin melumki, nöwette xitay kompartiyisi partiyining pakliqini saqlash siyasiy terbiyisini kücheytip élip barmaqta, bolupmu bu xil siyasiy herikitining salmiqi yenila Uyghur élide alahide küchlük bolmaqta.

Chare körüp signal bérish

Peyshenbe küni qeshqer partkomi qeshqer gézitide "partiye nizamini ijra qilip, siyasiy intizamni qet'iy kücheyteyli " dégen témida maqale élan qildi. Gerche maqale partiye ichide parixorluqqa qarshi turup partiye ezalirining pakliqini saqlashni tekitlesh bilen bashlan'ghan bolsimu, maqalining asasiy salmiqi yenila Uyghur aptonom rayoni asasiy qatlamliridiki partiye kadirliri hemde ezalirigha siyasiy hoshyarliq terbiyisini kücheytish, até'izm terbiyisini kücheytish hemde shu arqiliq üch xil küchlerning singip kirishige qet'iy qarshi turush" dégenler asasiy téma qilin'ghan.

Bolupmu partiye ezalirining nitizamida eng muhim diqqet qilidighan nuqta diniy étiqad mesilisi dep körsetken. Buningda "kommunistik partiyimiz xelqning diniy étiqad erkinlikini tosimaydu. Lékin, partiye ezalirining markisizm‏ - léninizm idiyisi boyiche herqandaq din'gha étiqad qilishigha qet'iy ruxset qilmaydu. Diniy pa'aliyetlerge qatnishishqa qet'iy yol qoymaydu. Partiyige kirgenlik eslide özlikidin diniy étiqadidin menggülük kéchish bolushi kérek. Emma, Uyghur élidiki partiye ezaliri ichide bu intizamgha xilapliq qilish ehwalliri intayin éghir" déyilgen hemde qeshqerni alahide tilgha élip "qeshqerning muqimliqini qoghdashta nurghunlighan partiye kadirliri intizam qarishi küchlük bolmighanliqi üchün qanunsiz diniy pa'aliyetlerge qarshi turush, üch xil küchlerge zerbe bérish kürishide dawalghup, mesililer körüldi. 1997 - Yilidin buyan partiye ichide éghir siyasiy délodin 481 ni pash qilinip 534 neper partiye ezasigha partiye ichide chare körüldi, bu arqiliq milliy bölgünchilik idiyilirining partiye ichige yenimu singip kirishining aldini élishta barliq partiye ezalirigha bir signal bérildi " déyilgen.

Maqalide yene, Uyghur élidiki xitay kompartiye kadir hemde ezalirining yüzliniwatqan weziyiti heqqide toxtilip " nöwette amérika bashliq bir qisim düshmen eller atalmish kishilik hoquq, diniy erkinlik bayriqini kötürüwélip shinjangda bölgünchilik idiyilirini terghip qilmaqta, üch xil küchlerge yardem bérish arqiliq junggoni parchilashqa urunmaqta, qeshqer bolsa bu xil küchlerge, idiyilerge qarshi turushning aldinqi sépi. Nöwettiki weziyet qeshqerdiki partiye ezalirigha intayin keskin sinaq. Shunga her millet partiye ezalirining eng muhim wezipisi milliy bölgünchilikke qet'iy qarshi turushning birinchi sépide küresh qilish, partiye intizamigha qet'iy ri'aye qilishtin ibaret " dégen telepler qoyulghan.

Xitayning siyasiti Uyghurlarni iradisini boshitish

Xitay kommunistik partiyisining Uyghur élide bolupmu asasiy qatlamda partiye ezalirigha bu xil siyasiy terbiye herikitini kücheytishi chet'ellerdiki démokratik pa'aliyetchiler hemde ziyalilarningmu diqqitini tartti. Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit xitay kompartiyisining Uyghurlarning kishilik hoquqini qollawatqan bir qisim ellerni düshmen dep teshwiq qilip, partiye ezalirining intizamigha qattiq telep qoyushidiki sewebler heqqide toxtilip, buning Uyghurlargha qarita élip bériliwatqan sistémiliq zerbe bérish ikenlikini, sherqiy türkistanning musteqilliqigha ümid baghlighan Uyghur kadirlarni niyiti we étiqadidin waz kechküzüp, ularni özliri tüzgen yol boyiche méngishqa bashlimaqchi ikenlikini otturigha qoydi. Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependi xitay hökümitining até'izm terbiyisini tekitlishining sewebi heqqide mulahize yürgüzüp, xitayning siyasiy bésimi bilen nurghun kishilerning diniy pa'aliyetlerdin we étiqadtin özini tartiwatqanliqini, buning ularning diniy étiqadini yoqatqanliqidin emes belki, Uyghurlargha yürgüzüliwatqan siyasette özini qoghdash we yashash hoquqidin ayrilip qalmasliq üchün ikenlikini otturigha qoydi.

Uyghurlar diniy étiqadini kücheytishi kérek

Sidiq haji ependi Uyghur partiye ezaliri hemde kadirlirining qandaq bir sinaqqa yüzliniwatqanliqi heqqide mulahize yürgüzüp köz qarashlirini otturigha qoyup, xitay da'iriliri tilgha éliwatqan térrorchiliqqa Uyghurlarningmu qarshi turidighanliqini, Uyghurlarning xitay da'iriliri éytqandek milliy bölgünchi emeslikini, Uyghurlarning milliy azadliqi, kishilik hoquqi, diniy erkinliki we démokratiyisi üchün köresh qiliwatqan kishiler ikenlikini, bu küchning téximu küchiyishi kérek ikenlikini, Uyghur partiye ezalirining islam dinigha bolghan étiqadini kücheytip, partiyidin chiqip kétishi kéreklikini otturigha qoydi.

Qeshqer partkomining élan qilghan maqaliside yene" egerde partiye ezaliri ichide partiyige bolghan étiqadi suslishish, partiyidin chékinish, partiye intizamigha ri'aye qilmay diniy pa'aliyetlerge qatnishish ehwalliri körülse ulargha qarita terbiyini kücheytip, ularni üch xil küchlerge qarshi turup Uyghur élining muqimliqini qoghdash üchün aldinqi septe xizmet qilishqa yéteklishimiz kérek. Egerde ularning ichide terbiyige, intizamgha boy sunmay, diniy étiqadqa bérilgen, bölgünchilerni asas qilghan üch xil küchlerni qanat astigha alghanlar, yushurghanlar, ularni qollighanlar bayqalsa, qattiq tazilash kérek" dégendek tehditi jümlilermu ishlitilgen bolup, chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliri, bu, xitay kompartiyisi hökümitining Uyghur élide kadirlar hemde partiye ezaliri ichide yene bir qétim tazilash élip baridighanliqidin dérek bermekte dep körsetmekte. (Gülchéhre)