Xitay saqchiliri Uyghur öylirige basturup kirip, aram bermigen

Xitay saqchilirining Uyghur öylirige kéchisi tuyuqsiz basturup kirip axturushi we adem tutushi dawamlashmaqta.
Ixtiyariy muxbirimiz ruqiye
2013.02.13
qeshqer-somka-axturush-305 4 - Awghust hujumidin kéyin, xitay saqchiliri qeshqer kochilirida xalighan uyghurning somkisini axturuwatqan körünüsh.
AFP Photo


Melum bolushiche, Uyghurlarning öyliride islam dinigha a'it herqandaq nersini saqlishi we yaki balilirigha namaz qa'idilirini ögitishi cheklen'gen bolup, xitay saqchiliri xoten qeshqer, aqsu we kucha qatarliq rayonlarda kéchisi Uyghurlarning öyige tuyuqsiz basturup kirip, axturushni adetke aylandurghan.

Kucha nahiyisidiki bir déhqanning ashkarilishiche, xitay saqchilirining qaysi küni kéchisi basturup kiridighanliqi namelum iken.

Uning éytishiche, 2012 yili Uyghur öylirige tuyuqsiz basturup kirip, axturush we “Qur'ani kerim” we diniy kitablarni musadire qilish bilen birge diniy matériyallarni saqlighuchilarni tutup kétip, solap qoyush eng köp bolghan. Bezilerning oyi yüz qétimdin artuq axturulghan bolup, shexsen uning oyi bir yil ichide 15 qétim axturulghan.

Mutexessislerning qarishiche, térrorluqning xelq'arada omumlashqan ipadisi, melum siyasiy meqsetni nishan qilghan halda zorawanliq yürgüzüsh, gunahsiz puqralarni nishan qilip jem'iyetke qorqunch tarqitishtin ibaret bolup, bir döletning özige qarshi küchlerni emes, belki gunahsiz puqralarni nishan qilip zorawanliq qilishi uning “Dölet térrorluqi” yürgüzüwatqanliqini ipadileydu.

Uyghur közetküchilerdin yaponiyide turushluq turmuhammed hashim ependi, xitay hökümitining Uyghur jem'iyitining yürikini mujup zorawanliq yürgüzüwatqanliqini yuqiriqi nuqtidin izahlap, buning “Dölet térrorluqi” din bashqa nerse emes ikenlikini bildürdi.

Bash ishxanisi gérmaniyide turushluq xeter astidiki xelqler teshkilatining asiya ishlirigha mes'ul xadimi ulrich dele'is ependi ziyaritimizni qobul qilip, xitay hökümitining yerlik Uyghur ahalilerge térrorluq yürgüzgenlikini we dunya ellirining buninggha süküt qilghanliqini eyiblidi.

U mundaq dédi: bu heqiqetnimu yerlik Uyghurlargha térrorluq yürgüzüsh herikitidur. Uyghurlarning özining diniy eqidisini saqlap qélish erkinlikini xitay hökümitining zorawanliq bilen basturushi yillardin béri dawam qilip kéliwatidu. Emma, dunya ellirining buninggha süküt qilip kéliwatqanliqi bir nomus. Eger bu zulum xristi'anlargha yürgüzülgen bolsa choqum dunyadiki döletlirining hemmisi derhal xitayni tenqid qilghan bolatti. Xeter astidiki xelqler teshkilati, Uyghurlarning dinni erkinlik mesilisini birleshken döletler teshkilatining insaniy hoquq körüshmiside otturigha qoyup kelduq we bu mesilini birleshken döletler teshkilatining aldimizdiki 3 - ayda jenwede ötküzülidighan insaniy hoquq körüshmiside otturigha qoyimiz.

Ulrich dele'is yene, bu mesilini gérman hökümitige yetküzüp, yawropa birliki teshkilatidiki döletlerning bu heqte xitaygha bésim qilishini qolgha keltürüshke tirishidighanliqini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.