Б д т кишилик һоқуқ комитети кишилик һоқуқниң қоғдиғучисиму яки униңға зиянкәшлик қилғучиларниң шерикиму?

Йеқинқи йиллардин буян, б д т кишилик һоқуқ комитети барғансири " мувапиқ вә үнүмлүк" хизмәт елип бармайватиду дегән әйибләшләргә учрап кәлмәктә иди. Бу мунасивәт билән өткүзүлгән испат бериш йиғинида, америка ташқи ишлар министирлиқиниң кишилик һоқуқ әмәлдари вә кишилик һоқуққа көңүл бөлидиған хәлқ тәшкилатлириниң вәкиллири, б д т кишилик һоқуқ комитетида сақланған мәсилиләр һәққидә гуваһлиқтин өтти.

Б д т кишилик һоқуқ комитетидики кишилик һоқуқ хатириси начар әзалар, комитетниң инавитини төвәнлитивәтти

Америка дөләт мәҗлиси хәлқара мунасивәтләр комитетиниң рәиси кирис симис алди билән сөз қилип, кишилик һоқуқни қоғдаш вә илгири сүрүшниң б д т ниң 1945 - йили қурулғандин буянқи әң түпки вәзиписи икәнликини билдүрди.

У, бүгүнки күндә б д т органлириниң өз мәсолийитини ада қиливатқан яки қилмайватқанлиқини тәкшүрүш зөрүрийитиниң барлиқини көрситип мундақ деди:

"Б д т ниң бир юқири дәриҗилик хизмәт гурупписи өткән йили декабирда шуни йәкүнлидики, б д т кишилик һоқуқ комитетиниң инавити комитеттики кишилик һоқуқ хатириси начар әзаларниң тәсири билән төвәнләп кәтти".

Кирис симис йәнә, б д т кишилик һоқуқ комитетиға, куба, сәуди әрәбистан, судан вә хитай хәлқ җумһурийитигә охшаш мустәбит дөләтләрниң әза икәнликини алаһидә тилға алди вә бу дөләт һөкүмәтлириниң өзлириниң қәбиһ қилмишлири сәвәбидин тәнқидкә учраштин сақлиниш үчүн, б д т кишилик һоқуқ комитетиға әза боливалғанлиқини көрсәтти.

Б д т кишилик һоқуқ механизми ролини йоқаттти

Б д т ниң бир юқири дәриҗилик хизмәт гурупписи өткән йили декабирда шуни йәкүнлидики, б д т кишилик һоқуқ комитетиниң инавити комитеттики кишилик һоқуқ хатириси начар әзаларниң тәсири билән төвәнләп кәтти.

Йиғинда испат бәргән америкиниң хәлқара тәшкилатлири ишлириға мәсул муавин ярдәмчи ташқи ишлар министири марк ләгин, б д т кишилик һоқуқ механизмининиң ролини йоқатқанлиқини, буни чоқум түзитиш керәкликини билдүрүп мундақ деди:

" Б д т баш секритари кофи әннан икки һәптә аввалқи нутуқида, б д т кишилик һоқуқ комитетиниң инавити вә ишәнчлик дәриҗиси төвәнләп, пүтүн б д т системисиға көләңгү елип келиватқанлиқи ениқ билдүрди. Кофи әннан бу мәсилини һәл қилиш үчүн, көлими кичикрәк кишилик һоқуқ даимий кеңишини қурушни тәвсийә қиливатиду. Кеңәш әзалириниң чоқум кишилик һоқуқ хатириси яхши болуши вә пүтүн б д т ниң үчтин икки қисим әзалири тәрипидин сайлиниши керәкликини оттуриға қоюватиду. Биз кишилик һоқуқ кеңишигә киридиған дөләтләрниң чоқум кишилик һоқуқ хатириси яхши болуши керәк дегән шәртни қоллаймиз.

Б д т кишилик һоқуқ комитети йиғинидики кишилик һоқуққа намунасип һәрикәт

Йиғинда йәнә, америкидики хитайға ярдәм бериш җәмийитиниң рәиси боб фу, өзиниң икки һәптә аввал җәнвәдики б д т кишилик һоқуқ йиғиниға қатнишиш җәрянидики сәзгүрәшлирини сөзлиди.

У өзиниң 4 - айниң 5 - күни б д т кишилик һоқуқ комитетиниң җәнвәдики йиғинида, хитай даирилириниң ток калтики билән мәһбусларни қандақ қийнайдиғанлиқини көрсәткәнлики үчүн, йиғин мәйданидин һәйдәлгәнликини билдүрүп мундақ деди:

" Мениң йиғин мәйданидин һәйдилишимгә, асаслиқи қийин- қистаққа алғучи һөкүмәтниң вәкиллири сунған әрз сәвәпчи болди. Мән йиғинда көрсәткән ток калтики һазирғичә хитайда интайин кәң қоллинилиду, һазирқи мушу дәқиқидиму, йүзлигән, миңлиған виҗдан игилирини қийнаш үчүн ишлитиливатиду."

Фу, хитайдики бир аилә чиркавиниң бастери болуп, у 1996 - йили " қанунсиз дин тарқитиш җинайити" билән әйиблинип, түрмигә ташланған. 1997 - Йили у диний мусапир сүпити билән америкиға кәлгән иди.

Фуниң билдүрүшичә, у һөкүмәткә қаримайдиған хәлқара аяллар авази тәшкилатиниң тәклиби билән б д т кишилик һоқуқ комитетиниң бир йиғинида испат бериш пурситигә еришкән. У йиғинда, хитайдики йәр асти черкави әзалириниң қолға елинип, қийин- қистаққа елиниватқанлиқ әһвалини тонуштурған. Андин хитайдин елип чиққан, түрмидә әң көп қоллинилидиған ток калтикини омумий йиғинда көрсәткән. Хитай һөкүмитиниң йиғинға қатнашқан вәкиллири болса, буни өзлириниң бихәтәрликигә тәһдид елип кәлгән дәп б д т кишилик һоқуқ комитетиға әрз сунған.

Фуниң ейтишичә, б д т бихәтәрлик хадимлири уни мәйдандин мәҗбурий елип чиқип кәткән һәмдә униң йиғинға қатнишиш салаһийәт кенишкисини тартивалған. У мундақ дәйду:

" Мән бихәтәрлик хадимлириға, ярдәмчим мелиса расмуссен ханим билән иккимизниң б д т кишилик һоқуқ комитетиниң секритар ярдәмчиси йоко адачи ханим билән телефонда көрүшүп, ток тоқмақни омумий йиғинида көрситишкә рухсәт сориғанлиқимизни, униң кейин башлиқи билән көрүшүп, тәлипимизгә қошулғанлиқини ейттим. Бирақ, бихәтәрлик хадимлири мениң сөзүмгә қулақ салмиди."

Фу испат бериш йиғинида, б д т кишилик һоқуқ комитетини хитайға баш әгди дәп тәнқид қилди һәмдә б д т кишилик һоқуқ комитетиниң әслий нишаниниң дуняда кишилик һоқуқ вәзийитини яхшилаш болсиму, һазир кишилик һоқуқ хатириси начар дөләт тәрипидә турғанлиқини әйиблиди.

Йиғинда испат бәргән башқа гуваһчиларму, дуняда кишилик һоқуқни һәқиқий илгири сүрүш үчүн, б д т кишилик һоқуқ комитетини ислаһ қилиш керәкликини билдүрди. (Арзу)