B d t kishilik hoquq komitéti kishilik hoquqning qoghdighuchisimu yaki uninggha ziyankeshlik qilghuchilarning shérikimu?
2005.04.20
Yéqinqi yillardin buyan, b d t kishilik hoquq komitéti barghansiri " muwapiq we ünümlük" xizmet élip barmaywatidu dégen eyibleshlerge uchrap kelmekte idi. Bu munasiwet bilen ötküzülgen ispat bérish yighinida, amérika tashqi ishlar ministirliqining kishilik hoquq emeldari we kishilik hoquqqa köngül bölidighan xelq teshkilatlirining wekilliri, b d t kishilik hoquq komitétida saqlan'ghan mesililer heqqide guwahliqtin ötti.
B d t kishilik hoquq komitétidiki kishilik hoquq xatirisi nachar ezalar, komitétning inawitini töwenlitiwetti
Amérika dölet mejlisi xelq'ara munasiwetler komitétining re'isi kiris simis aldi bilen söz qilip, kishilik hoquqni qoghdash we ilgiri sürüshning b d t ning 1945 - yili qurulghandin buyanqi eng tüpki wezipisi ikenlikini bildürdi.
U, bügünki künde b d t organlirining öz mes'oliyitini ada qiliwatqan yaki qilmaywatqanliqini tekshürüsh zörüriyitining barliqini körsitip mundaq dédi:
"B d t ning bir yuqiri derijilik xizmet guruppisi ötken yili dékabirda shuni yekünlidiki, b d t kishilik hoquq komitétining inawiti komitéttiki kishilik hoquq xatirisi nachar ezalarning tesiri bilen töwenlep ketti".
Kiris simis yene, b d t kishilik hoquq komitétigha, kuba, se'udi erebistan, sudan we xitay xelq jumhuriyitige oxshash mustebit döletlerning eza ikenlikini alahide tilgha aldi we bu dölet hökümetlirining özlirining qebih qilmishliri sewebidin tenqidke uchrashtin saqlinish üchün, b d t kishilik hoquq komitétigha eza boliwalghanliqini körsetti.
B d t kishilik hoquq méxanizmi rolini yoqattti
B d t ning bir yuqiri derijilik xizmet guruppisi ötken yili dékabirda shuni yekünlidiki, b d t kishilik hoquq komitétining inawiti komitéttiki kishilik hoquq xatirisi nachar ezalarning tesiri bilen töwenlep ketti.
Yighinda ispat bergen amérikining xelq'ara teshkilatliri ishlirigha mes'ul mu'awin yardemchi tashqi ishlar ministiri mark legin, b d t kishilik hoquq méxanizminining rolini yoqatqanliqini, buni choqum tüzitish kéreklikini bildürüp mundaq dédi:
" B d t bash sékritari kofi ennan ikki hepte awwalqi nutuqida, b d t kishilik hoquq komitétining inawiti we ishenchlik derijisi töwenlep, pütün b d t sistémisigha kölenggü élip kéliwatqanliqi éniq bildürdi. Kofi ennan bu mesilini hel qilish üchün, kölimi kichikrek kishilik hoquq da'imiy kéngishini qurushni tewsiye qiliwatidu. Kéngesh ezalirining choqum kishilik hoquq xatirisi yaxshi bolushi we pütün b d t ning üchtin ikki qisim ezaliri teripidin saylinishi kéreklikini otturigha qoyuwatidu. Biz kishilik hoquq kéngishige kiridighan döletlerning choqum kishilik hoquq xatirisi yaxshi bolushi kérek dégen shertni qollaymiz.
B d t kishilik hoquq komitéti yighinidiki kishilik hoquqqa namunasip heriket
Yighinda yene, amérikidiki xitaygha yardem bérish jem'iyitining re'isi bob fu, özining ikki hepte awwal jenwediki b d t kishilik hoquq yighinigha qatnishish jeryanidiki sezgüreshlirini sözlidi.
U özining 4 - ayning 5 - küni b d t kishilik hoquq komitétining jenwediki yighinida, xitay da'irilirining tok kaltiki bilen mehbuslarni qandaq qiynaydighanliqini körsetkenliki üchün, yighin meydanidin heydelgenlikini bildürüp mundaq dédi:
" Méning yighin meydanidin heydilishimge, asasliqi qiyin- qistaqqa alghuchi hökümetning wekilliri sun'ghan erz sewepchi boldi. Men yighinda körsetken tok kaltiki hazirghiche xitayda intayin keng qollinilidu, hazirqi mushu deqiqidimu, yüzligen, minglighan wijdan igilirini qiynash üchün ishlitiliwatidu."
Fu, xitaydiki bir a'ile chirkawining bastéri bolup, u 1996 - yili " qanunsiz din tarqitish jinayiti" bilen eyiblinip, türmige tashlan'ghan. 1997 - Yili u diniy musapir süpiti bilen amérikigha kelgen idi.
Funing bildürüshiche, u hökümetke qarimaydighan xelq'ara ayallar awazi teshkilatining teklibi bilen b d t kishilik hoquq komitétining bir yighinida ispat bérish pursitige érishken. U yighinda, xitaydiki yer asti chérkawi ezalirining qolgha élinip, qiyin- qistaqqa éliniwatqanliq ehwalini tonushturghan. Andin xitaydin élip chiqqan, türmide eng köp qollinilidighan tok kaltikini omumiy yighinda körsetken. Xitay hökümitining yighin'gha qatnashqan wekilliri bolsa, buni özlirining bixeterlikige tehdid élip kelgen dep b d t kishilik hoquq komitétigha erz sun'ghan.
Funing éytishiche, b d t bixeterlik xadimliri uni meydandin mejburiy élip chiqip ketken hemde uning yighin'gha qatnishish salahiyet kénishkisini tartiwalghan. U mundaq deydu:
" Men bixeterlik xadimlirigha, yardemchim mélisa rasmussén xanim bilen ikkimizning b d t kishilik hoquq komitétining sékritar yardemchisi yoko adachi xanim bilen téléfonda körüshüp, tok toqmaqni omumiy yighinida körsitishke ruxset sorighanliqimizni, uning kéyin bashliqi bilen körüshüp, telipimizge qoshulghanliqini éyttim. Biraq, bixeterlik xadimliri méning sözümge qulaq salmidi."
Fu ispat bérish yighinida, b d t kishilik hoquq komitétini xitaygha bash egdi dep tenqid qildi hemde b d t kishilik hoquq komitétining esliy nishanining dunyada kishilik hoquq weziyitini yaxshilash bolsimu, hazir kishilik hoquq xatirisi nachar dölet teripide turghanliqini eyiblidi.
Yighinda ispat bergen bashqa guwahchilarmu, dunyada kishilik hoquqni heqiqiy ilgiri sürüsh üchün, b d t kishilik hoquq komitétini islah qilish kéreklikini bildürdi. (Arzu)
Munasiwetlik maqalilar
- Amérika dölet mejlisi xitayning jem'iyet kontrolliqi heqqide ispat bérish yighini ötküzdi
- Dunya Uyghur qurultiyi, b d t ning insan heqliri yighinigha ishtirak qildi (2)
- Dunya Uyghur qurultiyi, b d t ning insan heqliri yighinigha ishtirak qildi (1)
- Gherb elliri, birleshken döletler teshkilatining süriyige qaratqan qararini qollaydighanliqini bildürmekte
- Birleshken döletler teshkilati islahati we kofi annan