Birleshken döletler teshkilatida ereblerning mesilisi

Hazir ereb döletlirining sani 22 ge yetken bolup, bu döletlerdin 12 dölet asiyagha, 10 dölet afriqigha jaylashqan. Ereblermu xuddi bashqa milletlerge oxshash özlirining bashqilar bilen bolghan müshkülatlirini birleshken döletler teshkilatining yardimi bilen hel qilishqa tiriship kelmekte.

Melumki, ereblerni birleshken döletler teshkilatigha eng mehkem baghlighan nerse pelestin mesilisidur. Chünki pelestin mesilisi60 yildin biri hel bolmay kelgen bir mesile. Erebler pelestinni isra'iliye mustemlikisidin qutuldurush yolida mundin 40-50 yillar ilgiri qoralliq urushupmu kördi. Pelestin zéminida quruluwalghan isra'iliye dölitini étirap qilmaymu baqti. Emma pelestin mesilisi zadi hel bolmidi. Erebler isra'iliye yehudiylirini pelestin zéminidin qoghlap chiqiralmidi. Kéyinki waqitlarda erebler isra'iliyini pelestin zéminidin qoghlap chiqirishtin ümidini üzüp, pelestinning yérimida bolsimu pelestin döliti qurup bérishni we pelestin döliti bilen isra'iliye döliti qoshna bolghan halda tinchliq ichide ötüshni sorap birleshken döletler teshkilatigha muraji'et qilidighan bolup qaldi. Shunga erebler üchün birleshken döletler teshkilati ehmiyetliktur.

Londonda chiqidighan “ Ottura sherq” gézitining 2012-yili5-öktebir sanida yazghuchi tariq hemidning qelimi bilen “ Ereblerning birleshken döletler teshkilatidiki mesilisi” dégen témida bir maqale élan qilin'ghan bolup, maqalide mundaq dep yézilghan:
“ Birleshken döletler teshkilatining nöwettiki chong yighinida bolup ötkenlerni diqqet bilen anglap turdum. Nöwettiki chong yighinda üch kishining nutqi diqqitimni tartti. Ular: misir re'isi doktor muhemmed mursi, pelestin re'isi mehmud abbas we isra'iliye bash ministiri nétenyahular idi.

Doktor muhemmed mursi untulmas, tarixiy nutqini sözligen boldi. Shuning bilen bir waqitta misirning diktatoriliq tüzümini menggü kelmeske ewetiwétip, misirda heqiqiy démokratiye tüzümining yolgha qoyulghanliqini, misirda bashqilar guman qilghandek diniy dölet emes, belki démokratik, medeniy dölet qurulghanliqini, misirdiki musulman, xristi'an barliq puqralarning heq-hoquqi qoghdilidighan, radikalliqqa yol qoymastin, otturahalliq we keng qorsaqliq terghib qilinidighan qanunlarning barliqqa kelgenlikini jakarlidi. Doktor mursining xitabi yighin ishtirakchilirining diqqitini qozghidi we ularning köpligen yüzeki chüshenchilirige tüzitish bergen boldi. Chünki misirda tarixtin buyan tunji qétim erkin saylam ötküzülüp, saylamda musulman qérindashlar jama'itining mensubi doktor muhemmed mursi xelq teripidin misirgha re'is bolup saylan'ghinida, kishiler misirgha goya ottura esirlerde yawropada bash kötürgen diniy hökümdarliqqa yaki irandiki diniy hakimiyetke oxshaydighan bir tüzüm kélidighan oxshaydu dep qalghan idi. Emma qisqa waqit ichide bu chüshenchiler özgirishke we misirning istiqbaligha shumluq bilen qarighanlarning gumani yoqqa chiqishqa bashlidi. Mursining birleshken döletler teshkilatning nöwettiki chong yighinidiki nutqimu köpligen selbiy köz qarashlarni özgertiwetti. Chünki mursining iran terepke qarap emes, belki türkiye terepke qarap ilgirilep kétiwatqanliqini hemme yaxshi bilidu. Uning üstige misirda az waqit ichide élip bérilghan islahatlar buni ispatlap turuptu. Mursining yene bir muhim sözi pelestin heqqide bolup, uning ‛biz pelestin'ge aptonomiye telep qilimiz, dégen dewrdin ötüp kettuq. Bu sözlerni tekrarlimaymiz. Biz emdi pelestin'ge musteqil dölet kérek dégennila deymiz‚ dégen sözliri köp qayil qilarliq idi. Pelestin re'isi mehmud abbasmu pelestinde dölet qurulup, isra'iliye we pelestin dölitidin ibaret ikki döletning tinchliq ichide ötishini arzu qilidighanliqini éytti. Bu nutuq pelestindiki hamasqa oxshighan bezi teshkilatlarning qarshiliqigha uchrisimu, köpligen teshkilatlar buni qollaydu. Chünki pelestin teshkilatliri ichide isra'iliye dölitini étirap qilidighanlar we qilmaydighanlarmu bar.

Isra'iliye bash ministiri nétenyahuning pelestin 3000 yildin burunqi dawud eleyhissalamning zamanidin bashlap isra'iliyining zémini idi dégen dewasi köpligen yighin ishtirakchiliri üchün ghelite tuyulghan dewa boldi. Chünki tarixiy menbeler dawud eleyhissalamning pelestinde qurghan döliti aran 70 yil dawam qilghanliqini, andin isra'il ewladliri qoghlap chiqirilip, pelestin'ge bashqa milletlerning yerleshkenlikini sözleydu. Nétenyahuning yene ottura sherqte yadro qorallirigha ige bolmaqchi bolghan birla dölet bar. U bolsimu iran dep sözligen nutqi yene ghulghula peyda qildi. Chünki isra'iliye amérika we rusiyidin qalsa eng küchlük yadro qoraligha ige dölet turup, nétenyahu nutqida buni hésabqa qatmighan.

Axirida shuni tekitlesh kérekki, ereblerning meyli musulmanliri, meyli xristi'anliri pütün yehudiylargha düshmen emes, belki ular yehudiy qisaschilirini yaman köridu.”