B d t omumiy yighini nyuyorkta dawamlashmaqta

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, nyuyorktiki b d t omumiy yighini süriyidiki insanliq krizisi dawam qiliwatqan, yaponiye - xitay arisidiki aral talash - tartishi we bérmidiki musulman az sanliqlar bilen buddistlar arisida toqunush we shundaqla amérikiliq bir filim ishligüchining musulmanlarning ghezipini qozghaydighan filim ishlep kélip chiqqan namayishlarda bir amérikiliq bash elchining öltürülüshige oxshash bir qatar jiddiy weqeler yüz bergen mezgilde échildi. Shunga bu qétimliq yighinning asasiy témisi süriyi'idiki insanliq krizisi we perqliq milletler we dinlar ara tinchliqni qandaq berpa qilish üstide merkezleshti.

Yighinning échilish murasimida aldi bilen birleshken döletler teshkilatining bash sékritari ban kimun söz qildi. U sözide dunyada yéqinqi mezgil ichide yüz bergen bir qatar yaxshi özgirishler mesilen, bérma we shuningdek ereb döletliridiki démokratiyilik özgirishler, afriqa iqtisadidiki ilgirileshlerni qarshi alidighanliqini ipade qilish bilen birge, dunya döletliri küch chiqirip hel qilishqa tégishlik yene nurghun mesililerning barliqini tekitlidi. U sözide nuqtiliq halda süriyidiki toqunush, dunyaning muhiti, pelestin mesilisi we iranning yadro pa'aliyetliri üstide toxtilip ötti.

Amérika prézidénti barak obama bolsa nutqining mutleq köp qismini yéqinda libiyide hayatidin ayrilghan amérika elchisige ayridi. Bu yighin bashlinishtin burun amérikiliq bir filim ishligüchi hezriti muhemmed eleyhisalamgha haqaret qilidighan filim ishlep tarqatqandin kéyin nurghun musulman döletliride filim qattiq tenqidke uchridi. Amérika elchiliki aldida ötküzülgen namayishlarning beziliri qattiq shiddet weqelirige aylinip, netijide amérikining libiye bash elchisi kiris sitiwén bilen birlikte 3 elchixana xizmetchisi öltürülgen idi. Pakistanda yüz bergen namayishlarghimu bir qi'isim namelum qoralliq küchler ariliship ketken. Buning bilen saqchilar bilen qoralliq küchler arisida chiqqan toqunushlarda 20 din artuq bigunah puqra hayatidin ayrilghan idi.

Obama b d t diki nutqida oxshashla muhemmed peyghemberge haqaret qilin'ghan filimni qattiq eyiblidi. Emma u yene buning bigunah insanlarning öltürülüshige bahane bolalmaydighanliqini eskertip, herqandaq pikir we naraziliqni shiddetke muraji'et qilmay turup, b d t ning prinsipliri asasida diplomatik yol bilen hel qilishni teshebbus qildi.

Obama yuqirida tilgha élin'ghan filim bilen amérika dölitining héchqandaq bir alaqisi yoqluqini, amérikining oxshimighan millet, oxshimighan dinlarning ortaq mewjut bolup turuwatqan bir döletlikini tekitlidi. U, libiyide öltürülgen amérika elchisi kiris sitifning perqliq medeniyetler ara alaqini kücheytishtiki heqiqiy bir dostluq elchisi ikenlikini, uning, libiyidiki démokratiyilishish basquchida yer alghanliqidin qattiq hayajan'gha chömgen we bu yolda jan köydürüp ishlewatqan bir shexslikini tilgha élip “Biz kélechikmizning hergizmu uning qatilliri emes, belki kiris sitifqa oxshash kishiler teripidin belgilinishi üchün küch chiqirishimiz kérek” dédi.

Yighinda qilidighan sözi alahide qiziqish ichide kütülüwatqan döletler bolsa, elwette isra'iliye we iran idi. Isra'iliye lidiri nétanyaxuning sözining asasliq merkizi iranning yadro pa'aliyetliri idi. U iranning yadro qorali yasawatqanliqini ilgiri sürüp “Elwette iran'gha qarshi bir qisim iqtisadiy jaza tedbirliri qoyuldi. Emma biz heqiqetni körishimiz kérek. Bu tedbirler iranning uran qoyuqlashturushini tosup qalalmidi. Hazirqi shara'itta iranni yadro pa'aliyetliridin tinchliq bilen tosup qélishning birla yoli bar. U bolsimu uninggha éniq bir qizil chek - chégra sizish. Bu chek - chégra hergiz urush peyda qilmaydu, eksiche tinchliq ekilidu” dédi. Nétanyaxuning qoligha bir bombining resimi chüshürülgen bir parche qeghezni tutuwélip qilghan bu sözi uzun'ghiche axbaratlarning qiziq noqtisigha aylandi.

Buning bilen bir waqitta, iran prézidénti exmedi néjatning birleshken döletlerde qilghan sözimu ghulghula qozghidi. Chünki u sözide asasliq nishanni xewpsizlik kéngishige qaratqan idi. U b d t xewpsizlik kéngishini qattiq tenqid qilip, xewpsizlik kéngishidiki hoquqning da'imiy eza amérika, fransiye, en'giliye, rusiye we xitaydin ibaret 5 döletning qamal qilishi astida qalghanliqtin, b d t gha eza bolghan barliq döletlerning hoquqining peqetla bir qanche döletke merkezliship qalghan ret qilish hoquqi sewebidin kapaletke ige bolmaywatqanliqini eskertti. Exmedi néjat b d t ni ayrimichiliq qilish bilen eyiblidi.

Ehmedi néjatning xewpsizlik kéngishini tenqid qilghan sözimu metbu'atlarning diqqitini qozghidi.