Б д т йиғинида ядро қораллар қарари мақулланди

Йадро қораллири, һәм һәрбий қисимларниң санини контрол қилиш һәққидә муһим соз қилған көрүнүш.

Обама сөзидә дуняға тәһдит қиливатқан ортақ хәвпләр билән күрәш қилишта, пүтүн дөләтләрниң мәсулийити барлиқини тәкитләп, дөләтләрни өз - ара һәмкарлиққа чақирди. Обама оз сөзидә йәнә, ядро қораллиридин ваз кечиш, хәлқарада тинчлиқ һәм хәвпсизликни тәкитләш, муһитни қоғдаш вә барлиқ дөләтләргә ортақ бейиш пурсити яритип беришни тәкитлиди.

Америка президент барак обама йиғинға риясәтчилик қилған болуп, йиғинда бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң йәр шари миқясида ядро қораллар ишләпчиқиришини чәкләш әһдинамиси қайта тәкитләнди. Шундақла ядро қораллириға қарита қарар алмиған дөләтләргә нисбәтән "ядро қораллирини чәкләш қарари" һәм " ядро қораллар синиқи елип беришни чәкләш әһдинамиси"ни қобул қилиш тәләп қилинди.

Обама йиғин әһлини агаһландуруп, мубада дунядики мәлум бир чоң шәһәрдә бир данә атом бомбиси партлайдиған болса, буниң нәччә йүз миң адәмниң өлүшигә сәвәб болидиғанлиқини, пәқәт буниңлиқ биләнла қалмай йәнә пүткүл йәр шари иқтисадиниң вәйран болушини кәлтүрүп чиқиридиғанлиқини, шуңа һәрқайси дөләтләрниң ядро қораллирини чәкләш келишимгә аваз қошуп, кейинки 4 йил ичидә инсанларға хәвп елип келидиған ядро қорал материяллирини "қулуплаш" керәкликини, б д т ға әза дөләтләрниң бу мәсилидә пикир бирлики һасил қилишиниң толиму муһимлиқини тәкитлиди.

Гәрчә америка президент обама йиғинда ядро қораллири синиқи елип бериватқан дөләтләрниң исмини ашкара тилға алмиған болсиму, әмма иран һәм шимали корийә һөкүмити әнгилийә һәм франсийиниң тәнқид қилишиға учриған. Франсийә президенти саркози сөзидә иранниң б д т ниң келишимгә хилаплиқ қилғанлиқини баян қилип, " гәрчә теһран тәрәп ядро тәтқиқатини тинчлиқ учун елип бериватқанлиқини баян қиливатқан болсиму, әмма теһранниң вәдисигә ишиниш тәс" деди.

Әнгилийә баш вәзири бровн "шимали корийә һәм иранниң ядро синақлирини давамлиқ елип беришиға хәлқара җәмийәт әмди қарап олтурса болмайду," деди.

Хитай вә русийә иранниң ядро қораллири мәсилисигә нисбәтән башқичә позитсийидә болуп, хитай ташқи ишлар баянатчиси җаң ю пәйшәнбә күни мухбирларға баянат берип," ядро қораллири мәсилисидә иранға қарита иқтисади ембарго қоюш вә бесим ишлитиш арқилиқла мәсилини һәл қилғили болмайду" деди.
 
Русийә президент демитри медведев чаршәнбә күни пикир баян қилип, иранға қарита ембарго йүргүзүшниң ядро қораллирини чәкләштә бәк чоң роли болмайдиғанлиқини, әмма һазирчә униңдинму башқа амал йоқлиғини баян қилди.

Йиғин мәзгилидә америка тәрәп йәнә хитайниң һәрбий күч тәрәққиятиниң башқа дөләтләргә тәһдит болмаслиқини тәкитлиди. Америкиниң муавин ташқи ишлар министири җемис стейинбург хитай дөләт байриминиң 60 йиллиқ хатирә күнидә һәрбий парат өткүзүшигә қарита инкас қайтуруп, "америка әлвәттә нурғунлиған хәлқара муһим мәсилиләрдә хитай билән һәмкарлишишни халайду, бу әлвәттә икки дөләт оттурисидики охшимиған пикирдики мәсилиләрниму өз ичигә алиду. Әмма хитайниң һәрбий тәрәққиятиниң ешип бериши икки дөләт мунасивитидики қаршилиқларни кәлтүрүп чиқирип, өзара һәмкарлиққа тәсир йәткүзүши мумкин, шуңа хитай һөкүмити бу җәһәттә " истратегийилик капаләт бериши керәк."Дәп көрсәтти.

Җемис стейинбург сөзидә йәнә, "бу хил истратегийилик капаләт бериш, пәқәтла сода һәмкарлиқинила көздә тутмайду, америка вә башқа иттипақдаш дөләтләр әлвәттә хитайниң тәрәққий қилишини һәм иқтисади җәһәттин гүлләнгән күчлүк дөләт болушини қарши алиду, лекин бу хил тәрәққият башқа дөләтләрниң бихәтәрликигә тәһдит елип кәлмәслики керәк, шуңа бу мәсилә икки дөләт оттурисидики сөһбәтниң асаси темиси болуши керәк "дәп көрсәтти. У сөзидә йәнә, хитайниң истратегийилик капаләтнамиси чоқум хитайниң һәрбий ишлар хамчоти вә һәрбий күч тәрәққиятидики мәқситиниң хәлқараға очуқ - ашкара болушини әмәлгә ашурушини, һазир хитай һөкүмитиниң өз һөкүмитигә қарши пикир еқимидики бир қисим тәшкилатлар һәм дөләт ичи сиртидики кишилик һоқуқ актиплириға тутқан позитсийиси хәлқарани әнсиритип қоюватқанлиқини баян қилди.

Хәлқара ахбарат васитилириниң мулаһизә қилишичә, бу йиллиқ бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң омумий йиғинида муназирә қилинған ядро қораллирини контрол қилиш қарари һәм америка қатарлиқ ғәрб дөләтлириниң хитай һөкүмитиниң һәрбий тәрәққиятиға нисбәтән диққәттә болуши, иран, шималий корийә вә хитай қатарлиқ дөләтләрниң хәлқарани биарам қиливатқанлиқиниң ипадиси икән.