Birleshken döletler omumiy yighini ayaghlashti emma süriye mesiliside emeliy bir qarar chiqmidi

Birleshken döletler teshkilatining 67-nöwetlik omumiy yighini 1-öktebir küni ayaghlashti. 120 Din artuq döletning rehberliri qatnashqan mezkur yighin dunya weziyitide jiddiy dawalghushlar yüz bériwatqan bir mezgilde toghra kelgen idi.
Muxbirimiz irade
2012.10.03
suriye-namayish-305.png Süriyediki 4-may küni ötküzülgen namayishtin bir körünüsh
AFP

Yighin'gha qatnashqan döletler dunyada ténchliqni qandaq berpa qilish we eng muhimi süriyidiki krizisni hel qilish toghrisida munazire qilishqan bolsimu, emma yighin axirida yenila bir emeliy qarar élan qilinmidi.

Birleshken döletler teshkilatining 67-nöwetlik omumiy yighini 25-séntebir küni bashlan'ghan bolup, yighin'gha qatnashqan herqaysi el rehberliri bir heptidin buyan ayrim-ayrim söz qildi. Yighinda söz qilghan rehberler hemmisi süriye krizisi, iranning yadro pa'aliyetliri we perqliq din hem milletler ara tinchliqni berpa qilish qatarliq hazirqi waqit xaraktérlik mesililerde öz meydanlirini otturigha qoyup ötti. Biz aldinqi nöwetlik programmimizda yighinning deslepki künliride söz alghan b d t bash sékrétari ban kimun, amérika prézidénti barak obama we iran prézidénti exmedi néjat we isra'iliye bash ministiri bénjamin nétanyaxuning sözliridin silerge qisqiche melumat bergen iduq.

Omumiy yighinning kün tertipige bina'en yighinning kéyinki künliride sözge chiqqan en'gliye, xitay, süriye qatarliq döletler rehberlirining sözliri dunya metbu'atlirining diqqitini tartti. En'gliye bash ministiri dawid kaméron b d t omumiy yighinida qilghan nutqida süriye mesilisidiki pozitsiyisi nahayiti keskin boldi. U nutqida “Rusiye we xitayning qoli süriyilik balilarning qéni bilen boyaldi” dédi. U rusiye bilen xitayning süriyige qarshi jaza tedbiri élishqa tosqunluq qilish arqiliq emeliyette süriyilik balilarning qiyin-qistaqqa élinishi we hetta ölümige seweb boluwatqanliqini bildürdi shuningdek u b d t ning süriye mesiliside bir qarargha kélelmeslikining b d t ning étibarigha qattiq dagh chüshürgenlikini tekitlidi. U mundaq dédi:
“Bu balilarning qéni b d t ning étibarigha nahayiti chong dagh chüshürdi. Bolupmu bu wehshiylikke seweb bolghan yaki mundaqche éytqanda esed hakimiyitining térorluqini qollawatqanlarning étibarini chüshürdi. B d t kélishimining 21-esirdimu küchke ige bolushi üchün biz choqum bundaq mesililerni hel qilishta pikir birliki hasil qilishimiz kérek.”

En'gliye bash ministiri dawid kaméronning xitay we rusiyini nishan qilip turup nahayiti keskin teleppuzda qilghan sözige qarimay xitay wekilining nutqi “Bashqa döletlerning ichki ishlirigha arilashmasliq” tin ibaret bir nuqtini merkez qildi. B d t omumiy yighinigha xitaygha wakaliten tashqi ishlar ministiri yang jéychi sözligen bolup, u nutqida ilgirikige oxshashla eng aldi bilen dunya döletlirini soghuq urush mezgilidiki psixika bilen heriket qilishtin waz kéchishke chaqirdi we “Xitay bashqa döletlerning ichki ishlirigha arilashmaydu, shuning bilen bir waqitta bashqa döletlerning xitayning ishigha arilishishigha yol qoymaydu” dédi.

U yene, xitayning iqtisadni yaxshilashni muhim orun'gha qoyidighanliqi, buning oxshash waqitta dunya iqtisadini ilgiri sürüshkimu paydiliq ikenlikini bildürüp “Emma buning üchün dunya döletliri choqum öz-ara hörmet, öz-öz ara ishinish, öz-ara menpe'et yetküzüshtek prinsip ichide heriket qilishi kérek” déyish bilen birge, xitayning tereqqiyatining tinchliqperwer bir tereqqiyat ikenlikini alahide tekitlep ötti.

Birleshken döletler teshkilati omumiy yighini bashlan'ghan birinchi künidin étibaren süriye mesilisining birinchi muhim mesile qatarida her küni we hemme dölet teripidin tilgha élinishi, xitay we rusiyining ismining biwasite hem wasitilik halda tenqid obyékti bolushigha qarimay xitay wekili süriye mesilisi heqqide toxtalghanda yenila her ikki terepni qoralni tashlap, mesilini kofi annanning 6 türlük tinchliq pilani boyiche hel qilishqa chaqirdi.

Yighinning axirqi küni, yeni 1-öktebir küni sözge chiqqan süriye tashqi ishlar ministiri walid mu'ellem süriye prézidénti besher esedni texttin chüshüshke chaqiriwatqan döletlerni süriyining ichki ishigha arilishish bilen eyiblidi. U sözide asasliq nishanni amérika, fransiye, türkiye, se'udi erebistan qatarliq döletlerge qaritip, bu döletlerni süriyidiki térrorchilarni qollash bilen eyiblidi. Xewerlerdin qarighanda, süriye tashqi ishlar ministiri walid mu'ellem nutqi jeryanida “Térrorchilar”, “Térrorizm” dégen sözni 24 qétim tilgha alghan.

Bir hepte dawam qilghan yighin jeryanida gerche hemme döletler süriyidiki krizisini hel qilishni bir éghizdin tilgha élip ötken bolsimu, emma yighin axirida yenila qolgha alghudek bir netije chiqmidi. Bu heqte élan qilin'ghan mulahizilerdin qarighanda, süriye tashqi ishlar ministiri mu'ellemning yighindiki sözi süriyining bu mesilidiki pozitsiyisining özgermeydighanliqini körsitip béridighan bolup, bu qétimliq yighindimu bir netijining chiqmasliqi krizisning hel qilinish ümidini téximu suslashturghan. Hazir esed hökümitining öktichilerge qarshi ximiyilik qorallarni ishqa sélish xewpi tughulghan bolup, ban kimun yighin ayaghlashqandin kéyin süriye tashqi ishlar ministiri bilen ayrim uchriship, bu heqte uni agahlandurghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.