Bélgiyide yashawatqan Uyghurlar we ularning olturum mesilisi

Bélgiyining paytexti bryussélda yawropa parlaménti we bashqa bezi xelq'araliq teshkilatlarning bash organliri tesis qilin'ghan.

1990-Yillardin tartip Uyghurlar bélgiyige kélip olturaqlishishqa bashlighan. Bélgiyide olturaqlashqan Uyghurlarning mutleq köp qismi orta asiyadiki qazaqistan, qirghizistan we özbékistan qatarliq döletlerdin kelgenler bolup, az sanda Uyghur élidin kelgen Uyghurlarmu yerleshken. Melumatlargha qarighanda, hazir bélgiyide yashawatqan Uyghurlarning sani ikki minggha yetken bolup, ularning ichide 90 yashtin ashqan yashan'ghanlarmu hemde bélgiyide tughulghan balilarmu bar iken. Bélgiyidiki Uyghurlarning köp qismini teshkil qilidighan orta asiya Uyghurliri 1960-yillarning bashlirida Uyghurlar wetinidin sabiq sowétlar ittipaqigha köchken birinchi ewlad Uyghur muhajirlirining ewladliri bolup, ularni hazir ikkinchi ewlad köchmenler déyishke bolidiken. Bu heqte hazir bélgiye ziyaritide boluwatqan dunya Uyghur qurultiyining re'isi rabiye qadir xanim mundaq dédi:
Melumki, 1991-yili sabiq sowétlar ittipaqi parchilan'ghandin kéyin, yéngidin musteqilliqqa érishken orta asiya döletliride yashawatqan Uyghurlar arisidimu weten dewasi küchiyishke bashlighan. Emma shu yillardiki siyasiy we iqtisadi krizis hemde xitay hökümitining “Shangxey hemkarliq teshkilati” arqiliq élip bériwatqan türlük bésimliri tüpeylidin bir qisim orta asiya Uyghurliri yawropa ellirige köchmen bolup kélishke bashlighan.

Sabiq sowétlar ittipaqi dewride orta asiya Uyghurlirimu bashqa milletlerge oxshashla rus tili we medeniyitining küchlük tesirige uchrighan, bolupmu yash ewladlar kommunizm idiyisi we rus milletchilikining qurbanigha aylinip, ana tilini yoqitish, milliy örp-adetlerni untush we diniy étiqad jehettin suslishishtek bir qatar qismetlerge duch kelgen. Emma bélgiyige kélip olturaqlashqan Uyghurlar bashqa döletlerdiki muhajir Uyghurlargha oxshashla yéngi shara'itta özlirining milliy kimliki mesiliside qayta oylinishqa bashlighan hemde bir qatar tirishchanliqlar arqiliq melum netijilerge érishken.

Yéqinqi ehwallardin qarighanda, bélgiyide olturaqlashqan Uyghurlarning olturumgha érishish mesilisi yildin-yilgha qiyinlashqan, bolupmu orta asiyadin kelgen Uyghurlar bu jehette köp qiyinchiliqlargha yoluqmaqta iken. Bélgiye Uyghur uyushmisi bélgiye parlaméntidiki Uyghurlar mesilisige hésdashliq qilghuchi parlamént ezaliri bilen köp qétim uchriship, Uyghurlar mesilisini tepsiliy tonushturghan. Shuning bilen bir waqitta yene, bélgiyidiki qérindash türk teshkilatliri bilen hemkarliq ornitip, Uyghur jama'etchilikining kündilik turmushidiki bir qisim qiyinchiliqlirini hel qilishqa tirishchanliq körsetken.

10-Ayning 27-künidin étibaren bélgiyide ziyarette boluwatqan rabiye qadir xanim bu qétimqi mexsus sepiride bélgiye köchmenler idarisi, bélgiye parlaménti hemde yawropa parlaméntidiki munasiwetlik kishiler bilen uchrishidighanliqini bildürdi. U bu uchrishishlar jeryanida bélgiyide yashawatqan Uyghurlarning olturumgha érishish mesilisi we Uyghurlar duch kéliwatqan bashqa türlük mesililer heqqide sözlishidighanliqini bayan qildi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin tepsilatini anglighaysiz.