Чегрисиз мухбирлар тәшкилатиниң 2008 ‏ - йиллиқ доклати

Чегрисиз мухбирлар тәшкилатиниң 2008 ‏ - йиллиқ ахбарат әркинлики тоғрисида елан қилған доклатида, өткән бир йилда һәр қайси әлләрдә өлгән мухбирлар саниниң азайғанлиқи, бирақ хитай, сүрийә, иран, бирма қатарлиқ дөләтләрдә интернет тори арқилиқ тарқитиливатқан ахбаратниң һәддидин ташқири дәриҗидә контрол қилиш вә бастурушқа дуч кәлгәнлики оттуриға қоюлған.
Мухбиримиз әқидә
2008.12.31
Police0612_sichuan-305 Сүрәттә, 2008 - йили 6 - айниң 12 - күни, ду җйаң сақчилири мухбирларниң өлгән оқуғучилар ата - анилири уйуштурған матәм хатирә мурасимиға қатнишишини тосимақта.
AFP Photo

Мәркизи франсийиниң париж шәһиридики чегрисиз мухбирлар тәшкилати 30 - декабир күни йиллиқ доклатини елан қилип, доклатида пүтүн йәр шарида өткән бир йилда 60 нәпәр журналистниң хизмәт түпәйли һаятидин айрилғанлиқини, 2007 ‏- йили өлгән адәм саниниң 86 икәнликини билдүрди.

2008 ‏ - Йили йүз бәргән әһваллар чүшәндүрүлгән мәзкур доклатта, әң күп мухбир өлгән дөләтниң ирақ икәнлики тәкитлиниш билән биргә, өлгән мухбирлар саниниң бурунқидин азайғанлиқи, ахбарат әркинликиниң толуқ җари қилдурулуватқанлиқиниң ипадиси әмәслики тәкитләнгән.

Мәзкур доклатта, хитай, сүрийә, иран, бирма қатарлиқ дөләтләрдә интернет торидин тарқитиливатқан ахбаратниң һәддидин ташқири дәриҗидә контрол қилиш вә бастурушқа дуч келиватқанлиқи алаһидә тәкитләнгәндин сирт, 2008 ‏ - йили 38 мухбирниң бейҗиң олимпик мурасими тоғрисидики зиярәт хәвәрлириниң хитай һөкүмити тәрипидин тәкшүрүлүп, һәтта уларниң қолға елинғанлиқи шуниңдәк 31 нәпәр интернет язғучисиниң зиянкәшликкә вә тәһдитгә учриғанлиқи, болупму явропа парламенти тәрипидин " сахароф " әркинлик мукапати билән тәқдирләнгән хитай өктичиси ху җяни өз ичигә алған 3 нәпәр демократ паалийәтчисиниң түрмигә ташланғанлиқи қәйт қилинған.

Бу түпәйли чегрисиз мухбирлар тәшкилатиниң америкиниң нюйорк шәһиридики баянатчиси, хәлқарадики кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң хитайда бастурулуватқан ахбарат әркинликигә алаһидә диққәт ‏ - етибарини бериватқанлиқини ашкарилиди.

Доклатта, хәлқара мәтбуатларниң 22 миңдин артуқ мухбири, бейҗиң олимпик тәнтәрбийә мурасими тоғрисида мәлумат елан қилиш үчүн бейҗиңға йиғилғанлиқи баян қилинип, хитайниң олимпик мурасиминиң саһипханлиқиға еришштин илгири бәргән вәдисидә турмай, чәтәл мухбирлириниң әркин зиярәт қилишиға тосқунлуқ көрситип, һәтта улар тәрипидин зиярәт қилинған пуқраларниң сақчиларниң таяқ зәрбисигә учриғанлиқи, бир қисимлириниң түрмигә солинип һазирға қәдәр қоюп берилмигәнлики билдүрүлгән.

Чегрисиз мухбирлар тәшкилатиниң доклатида йәнә, тибәттә йүз бәргән қозғилаңниң қораллиқ бастурулуш җәрянлири һәмдә бу йил 5 ‏ - айда сичүәнниң венчүән наһийисидә мәйданға кәлгән йәр тәврәш апити һәққидики сахта ахбарат учурлири, һөкүмәтниң олимпикниң алди - кәйнидә йолға қойған башқуруш тәдбирлири тоғрисидики тәнқидләр баян қилинған болуп, шу йили 9 ‏ - айниң 24 ‏ - күни өткүзүлгән йиғинда хитай дөләт рәиси вен җябавниң " һөкүмәт чоқум ахбарат органлириниң назаритини қобул қилиши керәк " дегән сөзиниң күчкә игә қилинмиғанлиқи алаһидә әскәртилгән.

Доклатта, " җуңго деһқанчилиқ мәһсулатлири базири жорнили " тәрипидин түзүлгән тор мәйданиниң узундин буян хитай һөкүмити тәрипидин йолсиз һуҗумға дуч келиватқанлиқи, хитайда һечқачан һәқиқий вә мустәқил ахбарат оргини болуп бақмиғанлиқи, һөкүмәтниң орган мәтбуатлири болса, ноқул һалда һөкүмәт үчүн хизмәт қилидиған тәшвиқат вастиси икәнлики оттуриға қоюлуп, исми ашкариланмиған бир хитай ахбаратчиниң сөзи мундақ дәп тәсвирләнгән: " бизниң хитайда чин вә тоғра хизмәт қилидиған ахбарат оргини йоқ, бу йәрдики ахбарат идарилири партийә, һөкүмәтниң зувани болуп, улар пәқәт һөкүмәт тәрипидин тәйярланған һөҗҗәт нусхилирини елан қилиш һоқуқиға вә ролиға игә, буниңға риайә қилмиған, һөкүмәт сияситини паш қилишқа урунған, журналистларниң тили наһайити асанла иккинчи сөзлийәлмәс һаләткә чүшүп қалиду. Хитайниң ахбаратчилири болуш сүпитимиз билән илгири көп тиришчанлиқлар көрсәттуқ, бирақ бу хил тиришчанлиқлар бизниң виҗдани бурчимизға бағлиқ болуп қалди. Әгәр һөкүмәттин қорқмай һәқиқий ахбаратчилардин болушқа бәл бағлисақ, бу бизниң тарихқа қошқан һәссимиз болуп һесаблиниду."

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.