Кишилик һоқуқ паалийәтчиси әма чен гуаңчең америкидики йеңи һаятини башлиди

Шуниң билән өткән бир айдин буян америка-хитай арисида давам қиливатқан дипломатик талаш-тартишқа хатимә берилгән болди.

Кирстофер симис: қийнашларниң һәммисигә хатимә берилди

Уни күтүвелишқа чиққанлар арисида америка дөләт мәҗлиси әзаси кирстофер симис, америкидики хитай демократчилар вә тйәнәнмен оқуғучилар һәрикити рәһбәрлиридин өркәш дөләтму бар иди.

Кирстофер симис чен гуаңчеңниң америкиға кәлгәнликини қарши елип мундақ деди: чен сизниң йеңи җерсейға, америкиға вә әркинлик беғиға кәлгәнликиңизни қарши алимиз. Һазир пүтүн америка һәтта пүтүн дуня хәлқи чен, йүән вә уларниң балилириниң әркинликкә чиққанлиқини тәбриклимәктә. Уруп-соқуш, роһий вә җисманий җәһәттин қийнашларниң һәммисигә хатимә берилди.

Кирстофер симис йәнә чен гуаңчеңниң хитайдики пиланлиқ туғут сияситигә қандақ қарши турғанлиқи вә шу сиясәтниң қурбаниға айланған аялларниң һоқуқни қоғдаш үчүн қанчилик риязәтләрни чәккәнликини оттуриға қойди.

Чен гуаңчең шу күни кәчқурун, ню-йорк манхаттан райониға кәлди вә уни қобул қилған ню-йорк университетида қоллиғучиларға сөз қилди.

У алди билән хитай һөкүмитиниң уни қоюп бәргәнликигә вә америка даирилириниң униңға қилған ярдимигә рәһмәт ейтти.

Чен гуаңчеңниң хитай һөкүмитидики инавәт мәсилиси һәққидә тохтилип мундақ деди: мән уларниң хәлқ аммиси билән диалог орнитип уларниң ишәнчини вә һөрмитини қолға кәлтүрүшини арзу қилимән

Хитай демократлири билән биргә чен гуаңчеңни күтүвелишқа чиққан 89- йилидики тийәнәнмен оқуғучилар һәрикити рәһбәрлиридин бири өркәш дөләт мундақ деди: чен гуаңчеңниң хитайниң биваситә зулумидин ахири қутулуп чиққанлиқини интайин хушалмиз.

У йәнә чен гуаңчеңниң америкида хушал-хурамлиқ вә әркинлик еликидә йеңи һаят башлишиға тиләкдаш икәнликини билдүрди.

Чен гуаңчең ким?

Чен гуаңчең шәндуңлуқ кишилик һоқуқ адвокати болуп, у хитай пиланлиқ туғут сияситиниң зиянкәшликигә учриған аялларниң адвокатлиқини қилғанлиқи үчүн хитай һөкүмити халимайдиған шәхсләрниң биригә айланған.

Хитай даирилири 2006- йили уни “җамаәт мүлкигә бузғунчилиқ қилиш вә адәм топлап қатнашқа тосқунлуқ қилиш” җинайити билән әйибләп, 4 йиллиқ қамақ җазасиға һөкүм қилған.

Чен гуаңчең 2010- йили җаза муддити тошуп қоюп берилгән болсиму, түрмидин чиқипла өйидә нәзәрбәндкә елинған.

Нәзәрбәндтин қечиш

Униң бу җәрянда хитай бихәтәрлик хадимлириниң үзлүксиз паракәндичиликигә учриғанлиқи хәвәр қилинған иди.

Һалбуки чен гуаңчең бу йил 22 – апрел нәзәрбәндтин қечип, америкиниң бейҗиңда турушлуқ әлчиханисиға киривалған. Бу вәқә америка-хитай арисида бир мәзгил дипломатик җиддийлик пәйда қилған иди.

Чен гуаңчең мәсилиси кәскинлишип аридин бир ай өткәндә у америкиға чиқип кетиш пурситигә еришти.

Америка ташиқи ишлар министирлиқи хитай даирилириниң чен гуаңчеңниң америкиға чиқип оқуш арзусини қандурғанлиқиға рәһмәт ейтидиғанлиқини билдүрди.

Чен гуаңчеңниң ню-йорк университетида қанун өгинидиғанлиқи мәлум. Һалбуки, чен гуаңчеңниң кәлгүсидә йәнила хитайға тәсир көрситәләйдиған бир кишилик һоқуқ паалийәтчи сүпитидә паалийәт елип баралайдиған яки баралмайдиғанлиқи һазирчә намәлум.