Dalay lama: biz xitayning asasiy qanunida hödde qilin'ghan aptonomiye bolushni kütüwatimiz

Dalay lama ependining léksiyisining birinchi tewsiyisi insaniy qimmet bolup, uningda pütün insanlarning xushal yashashni ümid qilidighanliqini we pütün insanlarning bir-birige baghlinishliqini izah qilghan. Ikkinchi tewsiyiside diniy eqidiler ara muresselishish yeni örp-adet, diniy eqidilerde öz-ara hörmetlishish, insandiki muhebbet, xeyrxahliq, héssiyat we shundaqla sebir taqet toghrisida toxtalghan. Léksiye jeryanida, bu qétimqi léksiyige qatnashqan xitay oqughuchilarning 2008-yili tibette yüz bergen namayishta néme üchün tibetlerning xitaylargha hujum qilghanliqi toghrisida sorighan so'allirigha jawab bérip, buningdin 60 yil awwalqi tibetning tarixini chüshendürgen. 1955-Yildin kéyin xitay kommunistlirining tibette élip barghan qattiq basturushtek yalingach siyasiti toghrisida maw zédunggha özi üch-töt qétim xet yézip, tibetliklerni basturushni toxtitishni telep qilghan bolsimu, maw zédungning jawab bermigenliki we tibetning shu zamandiki nalisini anglaydighan héchkim chiqmighanliqi heqqide izahat bérish bilen birge, xitayning hazir tibette yürgüzüwatqan xata siyasiti tüpeylidin tibet xelqi namayish dawamida xitay millitige hujum qilghanliqi, bu tibetlerning meqsetlik herikiti emes, belki xitay hökümitining basturush siyasitining netijisi ikenliki heqqide chüshenche bergen.

Dalay lama ependi xitay oqughuchilargha mexsus qisqiche nutuq sözlep mundaq dédi:
“Bizning xitay aka-inilirimiz, acha-singillirimiz, xitay hökümiti bizning heqqimizde nurghunlighan xata teshwiqatlarni élip barmaqta. Siler bundaq teshwiqatlargha hergiz ishenmenglar. Biz xitay xelqini hörmetleymiz, silerning bay we qedimi medeniyitinglarni hörmet qilimiz. Lékin biz yawayilardin emes, bizningmu medeniyitimiz, tariximiz hem til-yéziqimiz bar. Biz öz-ara mesilini ortaq hel qilishni kütüwatimiz. Xitayning asasiy qanunida hödde qilin'ghan aptonomiye bolushni kütüwatimiz. Siler hazir erkin bir dölette yashawatisiler. Bu pursette közünglarni, quliqinglarni ishlitip biz yashawatqan dunyani ögininglar. Rehmet silerge.”

Nurghunlighan siyasiy mulahizichiler dalay lama ependining aliy aptonomiye emes, belki aptonomiye telep qilishi, tibet sergerdan hökümiti xitay hökümiti bilen élip barghan 10 nechche qétimliq söhbiti netijisiz axirlashqanliqtin bolghan bolushi mumkin dep perez qilmaqta. Biz, dalay lama ependining xitaydin aliy aptonomiye emes, belki aptonomiye telep qiliwatqanliqi toghrisidiki qarashliri heqqide pikir élish üchün dunya Uyghur qurultiyi tetqiqat merkizining mu'awin re'isi doktor turmuhemmet hashim bilen söhbet élip barduq.