Din ijtma'iy zörüriyettur

Riyalliqta körüwatimizki, insanlar diyanetlik kishiler bilen arilishish, mu'amile qilish we her qandaq bir munasiwet qurushtin ikkilenmeydu. Eksiche, birer din'gha étiqad qilmaydighan kishilerdin hezer qilidu. Chünki mundaq kishilerge ishench qilalmaydu.

Pakistandiki xelq'ara islam uniwérstétini püttürgendin kéyin, se'udi erebistanining mekke mukerreme shehiridiki darulhedis bilimgahida ilim tehsil qiliwatqan abdulkerim hajimgha bu heqte birqanche so'al bilen muraji'et qilghan iduq.

Abdulkerim hajim bilen söhbet

Abdulkerim hajim insaniyetning diniy telimlerge bolghan éhtiyaji toghriliq mundaq dédi: "insanlar özlirining kishilik we ijtima'iy turmushini bixeter ötküzüshi üchün, özlirige rehberlik qilidighan birer toghra din'gha intayin mohtajdur. Chünki yer yüzide qanun'gha hörmet qilish, jem'iyet amanliqini saqlash we insanlarning xatirjemlikini kapaletlendürüshte dinning küchige teng kéleleydighan birer küch yoqtur. Buningdiki sir shuki: insan ka'inattiki pütün mexluqatlardin alahide perqliq yaritilghan ulugh bir mewjudat bolush süpiti bilen, uning heriketliri we ixtiyari teserrupatliri, köz bilen körgili, qulaq bilen anglighili we qol bilen tutqili bolmaydighan bir nersining bashqurushi astida bolidu. U bolsimu, insandiki insaniy rohtur! u, wijdan we eqide dep atilidu."

Insanlar ichki dunyasidin idare qilinidu

Abdulkerim hajim yene mundaq dédi: "insanlar tashqi dunyasidin emes, belki ichki dunyasidin wijdanidin bashqurulidu. Kishilerning heq hoquqlirini himaye qilidighan, heqsizlikke yol qoymaydighan, adaletlik we medeniyetlik bir jem'iyetni berpa qilishta, dölet qanunliri we hökümet da'iriliri yéterlik emes. Chünki jazadin, türmidin we jerimanidin qorqup wezipe öteydighanlar we qorqup turup, heq hoquqlargha hörmet qilidighanlar, qanunning arghamchisidin qutulush üchün chiqish yoli tapqichilik shundaq qilidu. Ular qanunning kontrolluqidin chiqqan haman, özlirining bilginini qilidu. Emma allahtin eyminip, uning ghezipige yoluqushtin qorqqan we öz wijdanining awazigha qulaq salghan halda, heq hoquqlarni qoghdaydighanlar we hayatliqtiki öz wezipilirini allah raziliqi üchün toluq ada qilidighanlar, meyli ashkara, meyli yoshurun bolsun, özlirining héch waqit allahning kontrolluqidin qéchip kételmeydighanliqigha heqiqiy imani bolghachqa, ular allahqa asiyliq qilish, jem'iyet amanliqigha bozghunchiliq qilsh we kishilerning heq hoquqlirigha tajawuz qilishtin qattiq hezer qilidu de, her ishta, özlirining insaniy burchlirini ada qilishini awwalqi orunda qoyidu."

Ilim - penni yolida ishlitish üchunmu exlaq kérek

Abdulkerim hajimning éytishiche, diniy terbiye bilen exlaqni kücheytmestin, ilim pen we medeniyetni tereqqiy qildurushning özila jem'iyette amanliq, turmushta bayashat we xatirjemlik yaritishqa kapaletlik qilalaydu, dep oylash intayin xatadur. Chünki, ilim pen ikki bisliq pichaqqa oxshaydu, uning bilen islah qilghili bolghinidek, buzuwetkilimu bolidu. Xuddi ilim pen sayisida, dunyani bir anda tar - mar qiliwételeydighan atom bombisini yasighili bolghinidek, turmushta kishilerge ongayliqlarni tughdururp béridighan pen téxnikilarni, qatnash qorallirini we uchur wasitilirini yaratqilimu bolidu. Zamanimiz pen téxnikisi buninggha shahittur. Ehwal bundaq iken, ilim penni öz yolida insanlarning menpe'eti we jem'iyetning tereqqiyati yolida qollinish üchün, uning yénida exlaqiy jehettin birer küzetchining bolushi intayin zörürdur. U bolsimu, eqide we imandur. Shunga, "exlaq bilen diyanetke yölenmigen herqandaq wetenperwerlik, xuddi yéqilghili az qalghan binagha oxshaydu" dep toghra éytilghan. Démek: diyanetning turmushtiki roli xuddi yürekning bedendiki roligha oxshashtur.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.