Хитайниң уйғурларға қаратқан 'диний йосунда кийинишни чәкләш' сияситигә қарита инкаслар

Сүрәт, уйғур елиниң мәлум шәһридики кочиларниң биридә кетип барған уйғур айаллири кийинишлиридин бир көрүнүш.

Түнүгүн куча наһийисидин бирәйлән радиомизға учур йоллап, бу йил рамзан ейи вә хитайниң дөләт байрими мәзгилидә, куча наһийисидә "диний йосунда кийинишни чәкләш" һәрикитиниң йәнә күчәйтилгәнликини инкас қилди.

Радиомиз куча наһийисидин тапшурувалған учурда дейилишичә, бу йил рамзан мәзгилидә, куча наһийисиниң ханиқатам йезиси ( ханиқа атам йезиси дәпму атилиду, хитай һөкүмити бу җайниң исмини куча наһийиси 7- район дәп өзгәрткән.- Аптордин) қатарлиқ җайларда, "диний йосунда кийинишни чәкләш" һәрикити йәнә бир қетим күчәйтилгән.

Һазир явропадики мәлум дөләттә олтурақлашқан, илгири куча наһийисидә турған бирәйләнму бүгүн радиомиз зияритини қобул қилип, куча наһийисидә уйғурларниң диний етиқади бирқәдәр күчлүк болғини үчүн, илгири өзи кучадики мәзгилләрдә бу хил "диний йосунда кийинишни чәкләш" һәрикитиниң даим йүз берип туридиғанлиқини билдүрди.
 
У сөзидә, әйни йиллири кучада өзи билидиған бир имамниң һөкүмәтниң диний түс алған кийинишни чәкләш бәлгилимисигә нарази болғини үчүн қамақ җазасиға һөкүм қилинғанлиқини, қалған 12 аилилик уйғурниң даириләрниң диний етиқад вә кийиниш җәһәттики түрлүк чәклимилиридин қутулуш үчүн, тәңритағниң шималидики үрүмчи, манас қатарлиқ җайларға көчүп кетишкә мәҗбур болғанлиқини баян қилди.

Бу киши йәнә, өзиниң бу йил яз киргәндин буян кучадики тонушлиридин, "диний йосунда кийинишни чәкләш" һәрикитиниң йәнә күчәйтилгәнлики һәқтики мәлуматларни тапшуруп алғанлиқини билдүрди.

У, кучадики өзи аңлиған әһвални баян қилип, сақчи даирилири вә йеза кадирлириниң һәр пәйшәнбә күни базарға киргән аялларниң йүзини мәҗбури ачқузуветидиғанлиқини, йүзини йөгигән аяллар, сақал қойған әрләргә 200йүәндин 1000 йүәнгичә җәриманә қоюлидиғанлиқини сөзләп бәрди.

Биз кучадики һөкүмәт даирилиридин әһвал игиләш үчүн, куча наһийиси ханиқатам йезисиға телефон қилдуқ. Телефонимизни алған йеза хизмәтчиси, бизниң әркин асия радиосидин телефон қилғинимизни билгәндин кейин, өзиниң алдирашлиқини баһанә қилип, зияритимизни рәт қилди.

Йезиниң ваң фамилилик йәнә бир кадири болса, йезида "диний йосунда кийинишни чәкләш" хизмитиниң қандақ елип бериливатқанлиқи һәққидики соалимизни аңлиғандин кейин телефонни үзүвәтти.

Биз, уйғур елиниң хотән вә ғулҗа қатарлиқ җайлириға телефон қилип әһвал игилигинимиздә, зияритимизни қобул қилған уйғурлар бу җайлардиму охшашла "диний йосунда кийинишни чәкләш" һәрикити елип бериливатқанлиқини инкас қилди.

Хотәндин зияритимизни қобул қилған бир ханим, уларниң йезисида, бултур "диний түс алған кийинишни чәкләш" һәрикитиниң бәк қаттиқ елип берилғанлиқини, бу йил язда даириләрниң пуқраларға қарита тәшвиқатни күчәйтишни асас қилип, мәҗбурлаш характерини алған һәрикәтләрни азайтқанлиқини билдүрди.

Бу ханим сөзидә йәнә, бу йил рамзан мәзгилидә йезилиқ һөкүмәтниң деһқанларниң роза тутушиға қарита назарәтни күчәйткәнликини вә рамзан мәзгилидә түнәккә охшаш йиғилишларни өткүзүшини чәклигәнликини илгири сүрди.

Или тәвәсидин зияритимизни қобул қилған бир ханимниң билдүрүшичә, бу йил яз пәслидә һөкүмәт даирилири һәрқайси йезиларда мәхсус адәм бәлгиләп, "диний йосунда кийинишни чәкләш" һәрикити елип барған. Униң билдүрүшичә, һазир улар турушлуқ җайда узун көңләк кийип, йүзини йөгәп йүрүдиған аяллар асасән қалмиған. Сақал қоюп йүрүдиған әрләрму барғанчә азийишқа башлиған.

Хитай һөкүмитиниң уйғур қатарлиқ мусулманларниң диний етиқади вә миллий әнәнисигә қарита елип барған чәкләш сиясәтлири, хәлқара кишилик һоқуқ җәмийәтлири һәм ғәрб демократик әллириниң үзлүксиз әйиблишигә учрап кәлмәктә.

Дуня уйғур қурултийи баянатчиси дилшат ришит әпәндиму, хитай һөкүмитиниң уйғурлар үстидин йүргүзүватқан түрлүк шәкилдики диний чәклимилирини әйибләп, бу хил чәклимиләрни бикар қилиш үчүн хәлқара җәмийәтләрни хитайға давамлиқ бесим ишлитишкә чақирған иди.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.