Maqale: diniy étiqadi bolmighan xitayning Uyghur, tibet we yaponlarning dinigha qarshi turushi

Yaponiye özini qoghdash hawa armiyisining sabiq bash qomandani toshi'o tamogami yéqinda öz namida neshr qilinidighan zhurnalda “Diniy étiqadi bolmighan xitayning Uyghur, tibet we yaponlarning dinigha qarshi turushi” dégen serlewhilik maqalisini élan qilghan.
Ixtiyariy muxbirimiz qutluq
2012.12.27
tamogami-dinsiz-xitay-yapon-uyghur-tibet-305.png Tamogami ependining maqalisining mawzusi
RFA/Qutluq


Tamogami yaponiye özini qoghdash hawa armiyisining sabiq qomandani. U özining özgiche qarashliri bilen yaponiye tupraqlirining bixeterlikini qoghdash, xitay bilen bolghan qoshnidarchiliq munasiwette qet'iy yumshaq qolluq diplomatiye siyasiti yürgüzmeslik terepdari bolup kelmekte. Tamogami xitaydiki Uyghurlar mesilisige alahide köngül bölüp kéliwatqan yaponiyilik siyasiyonlardin biridur. U 2009 - yilidiki 5 - iyul ürümchi weqesidin kéyin yaponiye metbu'atlirida, télwizorlarda köp qétim Uyghurlarning kishilik hoquq mesiliside öz pikirlirini bayan qilip: “Uyghurlarning heq - hoquqini qoghdash yalghuz Uyghurlarning wezipisila emes, belki barliq insanperwer kishilerning mejburiyiti, yaponlar Uyghurlarning kishilik hoquq mesiliside alahide küch chiqirishi kérek” dégen qarashlarni otturigha qoyghan. Tamogami Uyghurlarning yéqin dosti bolup, 2012 - yili 5 - ayning 14 - küni tokyoda échilghan dunya Uyghur qurultiyining 4 - nöwetlik qurultiyigha alahide teklip bilen méhman süpitide qatnashqan. Tamogami qurultayda alahide sözge teklip qilin'ghan. U,özining sözide Uyghurlargha her waqit yar - yölekte bolidighanliqini ipadiligen. Eyni chaghdiki dunya Uyghur qurultiyining yighinida uning terjimanliq xizmitini ishligen doktor turmuhemmet, tamogami toghrisida özining qarashlirini bayan qildi.

Tamogami ependining maqalisi bésilghan zhurnalning muqawisi
Tamogami ependining maqalisi bésilghan zhurnalning muqawisi

Bu qétim tamogamining élan qilghan mezkur maqaliside ilgiri musteqil dölet bolghan Uyghurlar bilen tibetlerning kéyin xitaylarning mustemlikisige aylan'ghandin kéyin, bu ikki milletning özige xas diniy étiqadlirining 1949 - yilidin bashlap xitay kompartiyisining qoralliq zorawanliqida dinsizlashturushqa mejburlan'ghanliqini, emma qehriman bu ikki milletning öz étiqadliri üchün jénidin kéchip,xitay mustemlikichiliri bilen küresh élip bériwatqanliqini bayan qilghan.

Aptor maqaliside Uyghurlarning muqeddes islam dinining kitablirini oqushi, quramigha yetken we yetmigen Uyghurlarning öz étiqadi üchün meschitlerge kirip namaz oqoshining cheklen'genlikini,ramizan ayliridimu xitaylarning Uyghurlarning mejburiy yimek yiyishke buyrulidighanliqini, quran kerimni oqushning özi xitaydiki Uyghur musulmanliri üchün jinayet hésablinidighanliqini körsitip bergen.

Tamogami maqaliside Uyghurlarning diniy étiqadining depsende qilinishini mundaq bayan qilidu:

“Xitaydiki Uyghurlarning 18 yashtin töwenliri meschitke kirishi cheklen'gen,18 yashtin yuqirilirining kirishimu esla cheklen'gen. Xitaydiki Uyghurlar kungzining kitablirini, maw zédungning üzündilirini oqusa, ügense ilghar hésablinidu. Qur'an kerim, hedis sheriflerni üginish, oqush jinayet hésablinidu. Haraq ichip jinayet sadir qilsa qarshi élinidu. Roza tutup ibadet qilsa térrorchi hésablinidu.”

Uyghurlarning diniy étiqadining heqiqeten xitay hökümiti teripidin qattiq depsende qiliniwatqanliqi heqqide hazir se'udi erebistanning mekke shehiride yashawatqan diniy ölima sirajidin ezizi bu toghrisida toxtaldi.

Aptor maqaliside yene, tibetlerning diniy étiqadining depsende qilinishi toghrisida toxtalghan:

“Tibette tinch yosunda topliship ibadet qilish, dalay lama heqqide söz qilish hemmsi cheklen'gen. Tibet buddizmini teshwiq qilishning özimu jinayettur.”

Tamogami xitay dölitining özide diniy étiqad bolmighanliqi üchün Uyghur, tibettek exlaqliq peziletke ige milletlerning diniy étiqadini, örp - aditini, medeniyitini, ma'aripini teltöküs assimiliyatsiye qilish siyasitini yürgüzüsh bilen birge, özige qoshna bolghan yaponiyigimu her xil dinsizliq teshwiqatlirini élip bérish, yaponiye aliy mektepliride atalmish “Kungzi tetqiqat instituti” lirini qurush bahanisi bilen dinsizliq teshwiqatini janliq türde élip bériwatqanliqini körsitip ötken.

Aptor maqalide, yapon hökümiti xitay ma'aripining teshwiqatini we yaponiyidiki “Kungzi tetqiqat merkizi” lirini yoqatmighiche, xitayning yaponiye tupraqliridiki dinsizliq teshwiqatining aldini alghili bolmaydighanliqini bildürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.