Birleshken döletler teshkilati dunya adem sétish sodisi weziyiti heqqide doklat élan qildi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Ikki neper Uyghur balisi xitayning shi'en shehiride tépilghandin kéyin, 2005-yili 25-dékabir küni öyige qaytishtish yolida tamaq yémekte.AFP

Merkizi awstriyining wéna shehiride bolghan birleshken döletler teshkilati zeherlik chékimlik we jinayi ishlar bölümi élan qilghan doklatta körsitilishiche, hazir dunyada adem sétish sodisi nahayiti éghir bir mesilige aylan'ghan. Bu xil adem sodisida sétiwétilgenler asasen ayallar we balilar bolup, ularning köp sandikisi jinsiy qulgha aylan'ghan.

Asiya - adem sodisining bash békiti hem axirqi békiti

Mezkur doklatta yézilishiche, adem sétish tijaritide bashqilar teripidin sétiliwatqan kishiler asasen afriqa, jenubi - orta yawropa, sabiq sowit ittipaqi we latin amérika qatarliq jaylardin kelgenler iken. Adem sétish sodisining axirqi békiti bolup hésablan'ghan döletler gherbi yawropa, amérika, yaponiye we isra'iliye qatarliqlar iken. Asiya döletlirining alahidiliki shuki, ular peqet adem sodisining bash békitila emes belki axirqi békitimu bolup hésablinidiken. Yeni mezkur döletlerde peqet adem sétishla emes belki adem sétiwélish ishlirimu éghir derijide mewjut iken. Bolupmu, xitay we tayland dunya boyiche adem sétish sodisi eng éghir boluwatqan döletler bolup hésablinidiken.

Ziyankeshlikke uchrighuchilar ayallar we balilar

Dunyaning herqaysi jayliridiki adem sétish tijariti heqqide élan qilin'ghan bu doklatning aptorining biri bolghan martin ependi mezkur doklatni yézishta ishlitilgen matériyallarning kélish menbesi heqqide toxtilip mundaq dédi:

"Mezkur doklatta, ta hazirghiche élan qilinip kelgen barliq uchurlarning hemmisi toplan'ghan bolup, bular herqaysi döletlerning hökümiti, munasiwetlik xelq'ara teshkilatlar, hökümetsiz teshkilatlar, tetqiqat organliri we metbu'at orunliri qatarliqlar teripidin bérilgen melumatlarni öz ichige alidu. Biz shuni éniqlap chiqtuqki, hazir dunyada 127 dölettin kelgen kishiler 137 döletke apirip sétiwétilgen ".

Ziyaritimizni qobul qilghan martin ependi mezkur doklatni yézishta asaslan'ghan sanliq melumatlargha tayinip turup, adem sétish tijaritide eng chong ziyankeshlikke uchrighanlar asasen ayallar we balilar ikenlikini hemde bularning arisida erzan bahaliq emgek küchi bolup ishleshke mejbur bolghanlarning sani emeliyette jinsiy qulgha aylan'ghanlar sanidin chong perqlenmeydighanliqini bildürdi. U mundaq dédi:

"Bundaq bolushidiki seweb, köpligen döletlerde, mejburiy emgek küchige aylan'ghan kishilerning bashqilar teripidin bir yerdin, yene bir yerge apirip sétiwétiliwatqanliqini héchkim bilmeydu. Köpligen döletlerde peqet jinsiy qulgha aylinishni men'iy qilish qanunila bolup, erzan emgek küchige mejburlashni cheklesh heqqidiki qanun bolmighan. Shunga erzan emgek küchi mesilisini köp sandiki ademler tonup yételmigen ".

Xitay we tayland aldinqi qatarda

Birleshken döletler teshkilati teripidin élan qilin'ghan bu doklatta, asiyadiki insan tijariti sodisi eng éghir bolghan dölet xitay we tayland ikenliki alahide tekitlinish bilen bir waqitta, bu ikki dölettiki ziyankeshlikke uchrighanlar asasen tayland, yaponiye, isra'iliye we türkiye qatarliq döletlerge apirip sétiliwatqanliqi körsitilgen. Mezkur doklatning aptori martin ependi bu heqte toxtilip mundaq dégen:

"Men bu jehette melum bir döletning ehwali yene bir döletke qarighanda téximu éghir dep körsetküm yoq. Lékin xitaydiki ehwal heqiqeten nahayiti alahide bolup, u peqet adem tijaritining bash békitila emes,belki axirqi békitigimu aylan'ghan. Adem sétish tijariti xitay zéminining özidila nahayiti ewj élip ketken.Mesilen, namrat yéza rayonidiki kishilerni sheher yaki bay rayonlargha apirip sétiwétidighan ehwal nahayiti éghir.Chet'ellerge aldap élip chiqip sétiwétidighan ehwalmu éghir derijide mewjut bolup turmaqta ". (Méhriban)