Sherqiy türkistan köchmenler jem'iyitining re'isi doktur exmet turkoz wapat boldi
Muxbirimiz arslan
2009.06.03
2009.06.03

RFA Photo / Arslan
Exmet türkoz türk dunyasi we sherqiy türkistan dawasi üchün aktip xizmet qilip kéliwatqan shexslerdin biri idi. 6 - Ayning 2 - küni péshin namizidin kéyin istanbul shehri zeytinburnu rayonidiki emine inanch meschit aldida merhumning jinaza namizi murasimi ötküzüldi, jinaza namizi oqush murasimgha zeytinburnu rayonluq sheher bashliqi murad aydin, türkiyide pa'aliyet qiliwatqan sherqiy türkistan ammiwiy teshkilatlar mes'ulliri, türk dunyasi tetqiqat wexpining idare hey'et rehberliri yawru - asiya türk jem'iyetliri birleshmisi we istanbulda yashawatqan Uyghur , qazaqlardin bolup nurghun kishi qatnashti.
Jinaza namizi oqush murasimida sherqiy türkistan köchmenler jem'iyitining bash katipi yaqupjan ependi, sherqiy türkistan hemkarliq jem'iyitining bashliqi isma'il chin'giz, zeytinburnu rayonluq ma'arip naziri mehmet qara qatarliq shexsler merhum exmet türkoz we uning hayat - pa'aliyetliri heqqide söz qildi.
Sherqiy türkistan köchmenler jem'iyitining bashliqi isma'il chin'giz exmet türkozning hayat - kechürmishliri heqqide söz qilip mundaq dédi: "doktur exmet türkoz 1963 - yili 3 - ayning 26 - küni istanbul shehirining zeytinburnu rayonida toghulghan, bashlan'ghuch we ottura mekteplerni zeytinburnu rayonida oqup püttürgendin kéyin istanbul uniwérsitéti til - edebiyat fakultéti tarix bölümide oqughan. 1989 - Yili istanbul uniwérsitéti ijtima'iy penler institutida oqup 'türkiyide emeliyetchanliq éqim we tünji emeliyetchanliq' dégen témida yazghan tetqiqat maqalisi bilen magistirliq unwani alghan kéyin yene istanbul uniwérsitéti atatürk inqilab tarixi institutida oqup proféssor doktur mahir aydin ependining yétekchilikide "sherqiy türkistanda insan heqliri" témida yazghan ilmiy tetqiqat maqalisi bilen 1997 - yili 11 - ayda tarix dokturluq unwani alghan. Doktur exmet türkoz 1991 - yildin biri , istanbuldiki bir qanche ottura we bashlan'ghuch mekteplerde oqutquchiliq qilghan bolup eng axirida zeytinburnu rayonluq nuripasha bashlan'ghuch mektepte oqutquchi bolup xizmet qilghan. Qazaqche, türkche we in'gilizche bilgen merhum exmet türkoz ikki oghul perzentning dadisi idi."
Isma'il chin'giz sözide yene mundaq dédi: "doktur exmet türkoz, sherqiy türkistanda xitay zulumi, sherqiy türkistanda insan heqliri we türk dunyasining her türlük mesililiri heqqide yazghan nurghun ilmi maqaliliri türkiye ichi we sirtidiki gézit - jurnallarda élan qilindi. Bir qanche qétim, yighin we murasimlarda, sherqiy türkistanda xitay ishghaliyiti, asimlatisiye we insan heqliri depsendichiliki heqqide doklat berdi. Uning yazghan " sherqiy türksitanda kishilik hoquq depsendichiliki doklati" yawru - asiya türk jem'iyetliri birleshmisi teripidin kitabche shekilde neshir qilindi. U yawrupa bixeterliki we hemkarliq teshkilati qatarliq bir qanche teshkilatning xelq'araliq yighinlirida sherqiy türkistan'gha wekillik qilghan. U türkiyidiki mpl téliwéziyesining heptilik "türkistanbul" programmisigha riyasetchilik qilghan bolup, bu programmida sherqiy türkistan mesilisi heqqide doktur proféssorlar bilen söhbet élip bérip, ularning pikirlirini otturigha qoyghan we sherqiy türkistan mesilisini tonushturup kelgen idi."
Merhum exmet türkoz ilgiri, yawru - asiya türk jem'iyetliri birleshmisining re'islik wezipisini ötigen .Kéyin u bir tereptin oqutquchiliq qilip yene bir tereptin sherqiy türkistan köchmenler jem'iyitining re'isi bolup xizmet qilip kelgen. Doktur exmet türkozning ata - anisi eyni zamanda merhum eysa yüsüp aliptékin bilen birge sherqiy türkistandin hijret qilip türkiyige kélip olturaqliship qalghan qazaq türklirining oghulliridin biri bolup, u türkiyide toghulghan bolsimu esli yurti sherqiy türkistanni untup qalmay sherqiy türkistan dawasi üchün aktip xizmet qilip kelgen bir akadémik idi.
Sherqiy türkistan köchmenler jem'iyitining bash katipi yaqupjan ependi söz qilip mundaq dédi: "sherqiy türkistan köchmenler jem'iyitining re'isi doktur exmet türkoz, ata topraqimiz, ana wetinimiz shundaqla dawayimiz bolghan sherqiy türkistan üchün qolidin kélishiche, her qedemde köngüldin xalisane halda eng aldinqi septe méngip xizmet qildi. Her qachan tughulup ösken türkiye jumhuriyitining grajdani ikenlikini hés qilatti. Her zaman sherqiy türksitandin kelgen qazaq türkliridin ikenlikini onutmaytti. Bu chüshenche untulsa türk bolghanliqtin, musulmandarchiliqtin, insanliqtin waz kéchish kérekliki we shundaqla sherqiy türkistan üchün jan bergen shehid ejdadlarning tökülgen qanlirining yerde qalidighanliqi dep biletti. Doktur exmet türkoz yawru - asiya türk jem'iyetliri birleshmisining we eng axirida sherqiy türksitan köchmenler jem'iyitining re'islik wezipisini orunlap kéliwatqan idi. Sherqiy türksitandiki kishilik hoquq depsenchilikini tetqiq qilip yazghan maqalisi bilen dokturluq unwani alghan. Türk dunyasi we sherqiy türkistan, aktip xizmet qiliwatqan we bilim igisi bolghan bir oghlanidin ayrildi."
Zeytinburnu rayonluq ma'arip nazaritining mudiri mehmet qaraja ependi söz qilip mundaq dédi: "qérindishimiz exmet türkoz bir allahning dosti, peyghember eleyhissalamning sewdasi ikenlikini bilettim. Uni dawaning tiz pükmes bir himayichisi dep bilettim. Qachan bir yerge kelsek bizge türk dunyasi heqqide bir mesile tonushturatti. Bizge u dawamliq: siler bir tarixchi, bu yolning közetküchisi bolushunglar lazim. Siler yétishtürgen her bir oqughuchi kelgüside türk dunyasi üchün bir nur bolidu, dégendek sözlerni qilatti. Qimmetlik qérindishimning dawasining toxtap qalmaydighanliqigha, uning yétishtürgen chéchekliri bu dawani choqum dawam qilidighanliqigha ishenchim kamil, allahdin uninggha rehmet we a'ilisige sebir - taqet tileymen."
Biz ilgiri bir qanche qétim exmet türkoz bilen sherqiy türkistan mesilisi we uning xizmet pa'aliyetliri heqqide söhbet élip barghan iduq. Allah merhumning gunahini meghpiret qilghay, yatqan yérini jennette qilghay, merhumning a'ilisige sebir - taqet we salametlik ata qilghay.
Biz exmet türkoz heqqide téximu köp melumatqa érishish üchün sherqiy türkistan wexpining bash katipi hamut köktürk ependi bilen söhbet élip barduq.
Bu heqtiki melumatimizning toluq tepsilatini yuqiridiki awaz ulinishtin anglaysiler.