Amérika dölet mejlisi xitayning pilanliq tughut siyasiti heqqide guwahliq bérish yighini ötküzdi

Yighinda guwahliq bergen bezi pa'aliyetchiler, xitayning mejburlash xaraktérlik pilanliq tughut siyasiti, noqul siyasiy, iqtisadiy mesile bilen cheklinip qalmaydighanliqi, buning yene ayallar we balilarning kishilik hoquqigha munasiwetlik zor mesile ikenlikini agahlandurghan.

Yighinni amérika dölet mejlisining tashqi ishlar komitétigha qarashliq afriqa, yer shari salametlik we kishilik hoquq ishlirigha mes'ul bir shöbe komitéti uyushturghan bolup, yighin'gha komitét re'isi jumhuriyetchi awam palata ezasi kirstofér simit ependi riyasetchilik qilghan

Yighinda xelq'ara kechürüm teshkilatining asiya-tinch okyan ishlirigha mes'ul xadimi t. Kumar, chégrisiz ayallar hoquqi teshkilatining mes'uli régéy litéljon, amérikida pa'aliyet qilidighan xristi'an diniy teshkilati‏-“Junggogha yardem” jem'iyitining mes'uli pop fu shichyu, wirginiye shtatidiki nopus tetqiqat jem'iyitining mes'uli stéwén moshér qatarliq kishiler guwahliq bergen.

Yighinda kirstofér simit xitayning mejburlash xaraktérlik bir perzentlik pilanliq tughut siyasiti adettiki a'ililerning kishilik hoquqigha buzghunchiliq qiliwatqanliqini agahlandurup, hamilini mejburlap chüshürüsh nyurénburg xelq'ara urush jinayetchiler sotida insaniyetke qarshi turush jinayetlirining biri, dep qaralghanliqi, xitayda pilanliq tughut siyasiti yolgha qoyulghan 33yildin buyan, ayallar we balilarning hoquqi uchrighan buzghunchiliqning kölimini héchqandaq dewrge sélishturghili bolmaydighanliqini bildürgen.

Yighinda guwahliq bergen “Junggogha yardem jem'iyiti” ning mes'uli, pop fu shichyu amérika dölet mejlisi we obama hökümitining yawropa parlaméntini ülge qilip, xitayning bir perzentlik pilanliq tughut siyasitige, mejburlap tughmas qilish we mejburiy hamile chüshürüshke qarshi konkrét tedbirlerni élishini telep qilghan. U, obama hökümitini pilanliq tughut siyasitini kishilik hoquq buzghunchiliqi qatarida körüshke, bu mesilini kishilik hoquq di'alogi, junggo-amérika iqtisadiy-istratégiye di'alogining küntertipige kirgüzüshke chaqirip: biz yene amérika awam, kéngesh palatalirining birleshme qarar maqullap, amérika we junggo xelqining bir perzentlik pilanliq tughut siyasitini bikar qilish arzusini ipadileshke chaqiriq qilimiz, dégen.
Pop fu shichyu charshenbe küni muxbirimizning mexsus ziyaritini qobul qilip: bu eng eqelliy kishilik hoquqni qoghdash mesilisi. Halbuki bu yene ularning diniy étiqadidiki hayatliqni qedirlesh we qoghdash mesilisige bérip taqilidu. Buninggha puqralarning asasliq kishilik hoquqi we ayallarning tughush hoquqi we qorsaqtiki hamilini qoghdash nuqtisidin qarighandimu, bu junggo asasiy qanuni we qanunlirining qoghdishigha érishishi kérek. Biraq junggo bir perzentlik pilanliq tughut siyasitidin ibaret bundaq qebih siyasetni uzun yillardin buyan mejburi yolgha qoyup, her küni minglighan, onminglighan ayalning asasiy kishilik hoquqi kapaletke ige bolmaydighan bundaq weziyetni keltürüp chiqardi, dep körsetti.

Yawropa parlaménti yéqinda qarar maqullap, xitayning bir perzentlik pilanliq tughut siyasiti keltürüp chiqarghan mejburlap tughmas qilish we mejburiy hamile chüshürüsh qilmishini qattiq tenqid qilghan. Qararda yene yawropa komitétini agahlandurup: yawropa ittipaqi xitay pilanliq tughut siyasitige arilashqan organlargha pul bergen we pul bériwatidu. Biraq yawropa komitéti pul béridighan programmilarning bu xil buzghunchiliqqa ariliship qalmasliqigha kapaletlik qilishi lazim, dégen.

Nopus tetqiqat jem'iyitining mes'uli stéwén moshér guwahliq bérish yighinida amérikining b d t nopus fondi jem'iyitige béridighan yardem pulini toxtitishini telep qilghan. Moshér ependining ilgiri sürüshiche, b d t nopus fondi jem'iyiti xitayning mejburlash xaraktérlik pilanliq tughut siyasitini qollap, uninggha her yili pul bérip kelgen. Amérika hökümiti sabiq prézidént jorj boz dewride b d t nopus fondi jem'iyitining xitay pilanliq tughut siyasitini qollighanliqini ilgiri sürüp, amérikining her yili nopus fondigha béridighan 30 nechche milyon dollar pulini tonglitip qoyghan. Lékin amérika prézidént obama dewride b d t nopus fondi jem'iyitige pul bérishni eslige keltürgen idi.

“Junggogha yardem jem'iyiti” ning mes'uli fu shichyu, pilanliq tughut siyahining tesiri kishilik hoquqqa buzghunchiliq qilish bilen cheklinip qalmaydighanliqi, uning éghir ijtima'iy aqiwetlerni keltürüp chiqiridighanliqini agahlandurdi.

U mundaq deydu: buning selbiy ijtima'iy tesiri keng kölemlik, tarixiy xaraktérlik we buni hetta nechche ewlad kishiler toldurup bolalmasliqi mumkin. Bu her bir a'ilining bolupmu, ayallarning jismaniy salametlikige chétilipla qalmay, yene ijtima'iy we iqtisadiy qurulmighimu chétilidu. Er-ayallar nisbitining buzulushi bu jehettiki eng zor buzghunchiliqlarning biridur. Kelgüside 10 yilda toy qilish yéshidiki 30, 40 milyon ademge xotun tépilmaydu. Bu ayallarni élip -sétish qilmishini kücheytidu. Junggo hazirning özide dunyadiki eng chong adem bédik baziri bolup qaldi. Er-ayallar nisbitining buzulushi her xil jinayetlerning köpiyishini keltürüp chiqiridu. Bir perzentlik siyasiti yene jem'iyetning qérilishishini keltürüp chiqiriwatidu. 2020‏-Yili junggoda yashan'ghanlarning nisbiti omumiy nopusning 14% ge yétip, éghir ijtima'iy mesilige aylinidu. Qisqisi, junggo hökümitining pilanliq tughut siyasiti kéyinki ewladlargha apet xaraktérlik aqiwet élip kélidu.

Yéqinda xitay dölet kabinétining tereqqiyat tetqiqat merkizi, bir perzentlik pilanliq tughut siyasitini özgertip, ikki perzentlik tüzümni yolgha qoyushni telep qilghan idi. Biraq chégrisiz ayallar hoquqi teshkilatining mes'uli régéy litéljon xanim amérika dölet mejlisidiki guwahliq bérish yighinida, ikki perzentlik tüzüm xitay jem'iyitidiki bir perzentlik siyaset keltürüp chiqarghan mesilini hel qilalmaydighanliqini bildürgen.

U, 1‏-perzenti qiz tughulghan xitay er-xotunlarning 2‏-hamildarliqida oghul tépishni qoghliship, hamile qiz bolsa alduruwétidighanliqi, netijide bu oghullarning köpiyip, qiz-oghullar nisbitining tengpungluqigha ilgirilep buzghunchiliq qilidighanliqini ilgiri sürgen. U yene agahlandurup, ikki perzentlik tüzüm ayallarning hamilisini mejburiy chüshürüshke xatime bérelmeydighanliqi, 3‏-perzentige hamilidar ayallarning dawamliq hamile chüshürüshke mejburlinidighanliqini bildürgen.

Junggo yardem jem'iyitidiki pop fu shichyu yene, xitayning Uyghur ilidiki pilanliq tughut siyasiti heqqide toxtilip: bu Uyghur ilidiki éghir mesililerning biri dep körsetti. U, xitay hökümiti Uyghurlarning ikki perzentlik bolushigha yol qoysimu, biraq mezkur siyaset 3‏-4 perzentlik bolush arzusidiki Uyghur ayallirining kishilik hoquqi we tughush hoquqi we diniy étiqadigha buzghunchiliq qiliwatqanliqini ilgiri sürdi.

Pop fu shichyu ependi eskertip: bu shinjangdiki intayin éghir bir mesile. Yeni pilanliq tughut mesilisi yene, hökümetning shu jaydiki yerlik xelqning diniy étiqadi we örp -adetlirige hörmet qilish qilmasliq mesilisi. Shunga bu mesile Uyghur élide ayallarning noqul tughut hoquqi mesilisila emes. Men junggo merkizi hökümitini az sanliq milletlerge bergen aptonomiye wediside turup, uni heqiqiy ijra qilishini ümid qilimen. Hökümet Uyghurlarning ikki perzentlik bolushigha yol qoysimu, biraq bu siyaset intayin qebih ijra qiliniwatidu. Bu ehwalda 3-4 perzentlik bolushni oylaydighanlar qandaq qilidu? hökümetning ularni qandaq qilidighanliqi hemmige melum. Hökümet ulargha mejburlash wasitilirini qollinidu. Netijide ularning héssiyati depsende qilinipla qalmay, diniy étiqad hoquqimu depsende qilinidu, dep körsetti.