Xitayning chet'el eqliy mülük tawarlirigha qoyghan cheklimisi dunya soda teshkilatigha eza döletlerni narazi qilmaqta

Xitay 2001-yili dunya soda teshkilatigha eza bolghanda 3 yil ichide chet'ellerning eqliy mülük tawarlirigha qoyulidighan cheklimini bikar qilidighanliqini bildürgen idi. Emma, 10 yildin buyan xitay hökümitini bu xil cheklimini bikar qilmayla qalmastin eksiche, chet'ellerdin xitaygha import qilinidighan ün-sin buyumliri, kitab-zhurnal qatarliq eqliy mülük tawarlirigha bolghan nazaret we cheklimini barghanche kücheytken. Nöwette bu xil ehwal dunya soda teshkilatigha eza döletlerning naraziliqini kücheytmekte.

Xitay eqliy mülük baziri sodisida dunya soda teshkilatigha bergen wedisige emel qilmidi

2011-Yil 19-mart dunya soda teshkilatining xitayda dawamlishiwatqan chet'ellerdin kirgüzülidighan eqliy mülük tawarlirigha qoyulidighan cheklimini bikar qilishqa bérilgen möhletning axirqi küni. Emma, xitay 2001-yili dunya soda teshkilatigha eza bolghan chaghda bergen, chet'el eqliy mülük tawarlirigha qoyulghan cheklimini bikar qilish wedisini orunlimighan.

Amérika awazi radi'osining 23-marttiki xewiride déyilishiche, amérikining dunya soda teshkilatidiki wekili nkén'gé xarmon ependi bu hepte bayanat bergen. Nkén'gé xarmon ependi öz bayanida “Amérika hökümiti xitay hökümitige amérikining bu mesilige yéqindin diqqet qilip kéliwatqinini bildürdi. Shundaqla xitaydin dunya soda teshkilatining 2008-yili 8-ayning 12-küni chiqarghan, 2011-yili 19-mart künigiche xitayda chet'el eqliy mülük tawarlirigha qoyulghan cheklimini bikar qilish qararini emeliyleshtürüshni telep qildi” dégen.

Xitay hökümiti üzlüksiz halda chet'ellerdin import qilinidighan ün-sin buyumliri, kino-téléwizor filimliri hem kitab, gézit-zhurnal qatarliq neshr buyumliri tawarlirigha qarita qattiq tekshürüsh hem cheklimini yolgha qoyup kéliwatqan bolup, bu xelq'ara medeniyet bazarliri hem neshriyat sodigerlirining naraziliqini qozghap kéliwatqan idi.

Xitaydiki eqliy mülük tawarliri köchürmichiliki bu sahedikilerning menpe'iti ziyan'gha uchratti

Xitay hökümiti chet'ellerdin kirgüzülidighan kino, ün-sin filimliri, kitab-zhurnal qatarliq eqliy mülük tawarlirining xitayda sétilishida qattiq tekshürüshni yolgha qoyup, bu xil tawarlargha cheklime qoyup kéliwatqan bolsimu, bu xil tawarlar xitaydiki medeniyet baziridiki sodigerler teripidin qanunsiz halda köchürülüp, xitayda tarqitiliwatqanliqi üchün, bu ehwal chet'el kino shirketliri hem neshriyat sodigerlirining menpe'itini ziyan'gha uchratqan. Melum bolushiche, 2011-yilidin buyan amérika ün-sin sahesidikilerning tartqan ziyini nechche milyard amérika dollirigha yetken.

2007-Yili 4-ayda amérikining dunya soda teshkilatidiki wekili dunya soda teshkilatigha xitayda dawamlishiwatqan chet'el ün-sin buyumlirigha cheklime qoyush hem xitayda ewj alghan chet'el ün-sin filimlirini oghriliqche köchürüp sétish qilmishi üstidin erz qilghan. Dunya soda teshkilati bu erzni qobul qilghan we 2008-yili 8-ayning 12-küni höküm élan qilip, xitayni 2011-yili 3-ayning 19- künidin ilgiri xitayda chet'ellerdin import qilinidighan eqliy mülük tawarlirigha qoyulghan cheklimini bikar qilish hem xitay medeniyet bazarlirida dawamlishiwatqan chet'el ün-sin buyumliri hem kitab zhurnallarni oghriliqche köpeytip bésish qilmishini bir terep qilishni telep qilghan idi.

Eger xitay dunya soda teshkilatining qararini dawamliq ijra qilmisa amérika qatarliq döletler xitaygha qarita tedbir qollinishi mumkin

Xitayning dunya soda teshkilatining 2008-yili chiqarghan qararini ijra qilmasliqi, amérika qatarliq gherb döletliridiki kino, ün-sin sahesidikilerni epsuslandurghan.

Amérika ün-sin buyumliri soda sahesining yardemchi bash diréktori né'il turkéwitz ependi xitaydiki ün-sin buyumlirini oghriliqche köchürüp tarqitish qilmishining chet'el shirketlirining eqliy mülük hoquqini depsende qilip, ün-sin shirketlirini éghir ziyan'gha uchratqanliqini eyiblep mundaq dégen: “Xitay tor béketliride sétiliwatqan muzika plastinkilirining zor köp qismi qanunsiz köchürülgen plastinkilar. Biz bu ehwalgha jiddiy qarawatimiz. Xitay chet'el shirketlirining muzika ün-sin buyumlirini xitay bazarlirida erkin sétishigha yol qoyush kérek.”

Amérika kino jem'iyitining mu'awin bash diréktori grég frazi'ér ependi xitayning dunya soda teshkilatining qararini emeliyleshtürmigenlikige epsuslinidighanliqini bildürüp, “Biz xitay hökümitining néme üchün dunya soda teshkilatining qararini ijra qilmasliqidiki meqsitini chüshinimiz. Biz amérika hökümitining xitay bilen bu mesilide birlikke kélishini, xitayning öz wedisige emel qilishini ümid qilimiz” dégen.

Shwétsariyidiki soda ishliri adwokati xartridgé, amérikidiki soda ishliri adwokati xarris mo'uré qatarliqlarning qarishiche, xitay nöwette amérikining bu mesilige tutqan pozitsiyisidiki sewrchanliqni sinawatqan bolup, xitayning eqliy mülük tawarlirigha qaritilghan cheklimini bikar qilmasliqi, xitayning dunya soda teshkilatining qararini ijra qilmasliq emes, belki bu qararni emeliyleshtürüshni kéchiktürüwatqanliqidin dérek béridiken.

Roytérs agéntliqining 23-mart küni bu heqte bérilgen xewiride déyilishiche, “Eger xitay hökümiti dunya soda teshkilatining qararini ijra qilishni ret qilsa, amérikining xitaygha qarita öch élish xaraktéridiki tedbir qollinish éhtimali bar” iken.