Xitayda emgek bilen özgertish tüzümining ziyankeshlikige uchrighuchilar jem'iyetke muraji'etname élan qildi

Yéqinqi ikki heptidin buyan xitaydiki sinna, soxu qatarliq ammiwi tor béketliride xitay hökümitige qarshi naraziliqini ipadiligenliki hem yerlik emeldarlarning parixorluq qilmishlirini pash qilghanliqi üchün, da'iriler teripidin öch élinip, emgek bilen özgertish meydanlirigha ewetilip, nechche yillap mejburiy emgekke sélin'ghan birqanche kishi öz kechmishlirini bayan qilip, xitayda dawamlishiwatqan emgek bilen özgertish tüzümini özgertish heqqidiki muraji'etnamilirini élan qildi. Xitay tordashliri bu muraji'etnamilerge qarita inkas bildürüp, xitay hökümitidin sotning hökümisiz puqralarni xalighanche jazalaydighan bu xil tüzümni tézdin bikar qilishni telep qildi.

Boshün torining 14-yanwar düshenbe künidiki sanida, gu'angshidiki parixorluq qilmishini pash qilghanliqi sewebidin gu'angshining nenning shehiridiki saqchi idarisi teripidin bultur 12-yanwar küni sotning hökümisiz gu'angshi 1-emgek bilen özgertish meydanigha ewetilip, qanunsiz halda bir yil éghir emgekke sélin'ghan péng xeyching isimlik xitay puqrasi, saqchi idarisining eyni chaghdiki hökümi hem emgek bilen özgertish meydanidiki bir qanche kishining éghir kechmishlirini bayan qilip, bu xil tüzümni emeldin qaldurush heqqide muraji'etname élan qilghan.

Péng xeyching muraji'etnamiside özining emgek bilen özgertish meydanidiki kechmishlirini bayan qilghandin bashqa, gu'angshidiki parixor emeldarlarning qilmishini pash qilghanliqi üchün, 2012-yili 3-aydin bashlap gu'angshi 1-emgek bilen özgertish meydanigha qamilip, hazirghiche shu jayda éghir emgekke séliniwatqan gu'angshi yéza igilik pen-téxnika jem'iyitining proféssori ching yüenfu qatarliq birqanche kishining emgek bilen özgertish jaza lagéridiki éghir ehwalini bayan qilip, tordashlarni nenning sheherlik saqchi idarisige proféssor ching yüenfuni qoyup bérish heqqide bésim ishlitishke hem xitay hökümitidin puqralarning kishilik heq-hoquqini éghir depsende qilidighan bu xil tüzümni derhal emeldin qaldurushni telep qilishqa muraji'et qilghan.

Boshün tor békitining 12-yanwardiki sanida yene, xébiy menchéng nahiyisidiki ema erzdar yang zungshéngning 2013-yili 6-yanwar küni béyjinggha kélip, özining 1980-yildin bashlap erz üchün köp qétim béyjinggha kelgenliki üchün, xébiy bawding shehiridiki saqchi da'iriliri teripidin ilgiri-axir bolup, üch qétim bawdingdiki emgek bilen özgertish lagérigha ewetilip, 4 yildin artuq jaza lagérida turghanliqi bayan qilin'ghan lewheni kötürüp, erz üchün béyjinggha kelgenliki heqqidiki süretlik xewer bésildi.

Undin bashqa, xitaydiki ammiwi tor békiti sinna torining xewiridin melum bolushiche, ötken hepte bir yilliq jaza mudditi toshup, gu'angshi 1-emgek bilen özgertish lagéridin qoyup bérilgen péng xeyching qatarliq kishiler 12-yanwar küni nenning shehiridiki emgek bilen özgertish lagéri derwazisi aldida namayish qilip, proféssor ching yüenfuni qoyup bérishni telep qilghan.

“Xelq'ara xewerler munbiri” gézitining 2012-yili dékabir éyidiki xewerliridin ashkarilinishiche, xitaydiki emgek bilen özgertish lagérlirigha qamalghan ademler sani dunyadiki herqandaq dölettikidin jiq bolup, bu yerge qamalghan ademler sani eng köp bolghan mezgilde 190 ming adem qétimgha yetken.

Yéqinqi yillarda xitayda barghanche kücheygen “Emgek bilen özgertish tüzümi”ni islah qilish telipi sewebidin, xitay hökümiti 2012-yili 9-öktebir küni “Xitay qanun-edliye sistémisidiki islahat” namida aq tashliq kitab élan qilip, emgek bilen özgertish tüzümini islah qilidighanliqini bildürgen idi. Emma xitay kompartiyisining 18-qurultiyida bu tüzümni islah qilish heqqide éniq bir qarar élinmasliqi xitay puqraliri arisida naraziliqni kücheytkendin kéyin, bu yil 6-yanwar künidiki xitayning “Qanun géziti” de, xitay merkizi siyasiy qanun komitétining sékrétari ming jyenjuning bir qétimliq yighinda bu yildin bashlap emgek bilen özgertish tüzümining islah qilinidighanliqini bildürgenliki heqqidiki xewer bérilgen idi.

Xitayda dawamlishiwatqan emgek bilen özgertish tüzümi saqchilarning qanunning hökümisiz kishilik hoquq öktichilirini, dewagerlerni, diniy zatlarni jazalash we basturushtiki qoraligha aylinip qalghan. Yéqinqi yillardin buyan xitay hökümitini tenqid qilghuchilar yaki yerlik emeldarlar üstidin erz qilghuchi nurghun kishi emgek bilen özgertish lagérlirigha solinip basturulghan idi. Shunga bu tüzüm xelq'ara kishilik hoquq teshkilatlirining izchil tenqidige uchrap kelmekte.