Erkin ekrem: xitayning ottura asiya siyasiti we ottura asiya weziyiti

Xewerde xitayning bu ikki yil ichide peqet qirghizistan'ghila iqtisadiy yardem namida 3 milyard dollar qimmitidiki meblegh sélishni pilanlighanliqi hem amérika hökümitining xitayning bu pilanidin bi'aram bolghanliqi heqqidiki télégraf xewerliri ashkarilan'ghan.

Xelq'ara istratégiye mutexessisliri we xitay weziyitini közetküchilerning qarishiche, xitay ottura asiyadiki qazaqistan, qirghizistan, özbékistan, tajikistan we türkmenistan qatarliq döletler bilen bolghan soda munasiwitini kéngeytish bilen birlikte bu döletler bilen bolghan herbiy istratégiyisi jehettiki hemkarliqnimu kücheytmekte iken.

Xelq'ara istratégiye mutexessisliridin doktor erkin ekrem ependi ottura asiyaning xitay üchün bolghan muhim istratégiyilik ehmiyiti heqqide toxtaldi.

Doktor erkin ekrem ependining qarishiche, xitay hökümitining ottura asiyagha qaratqan iqtisadiy sélinmini ashurushi hem ottura asiya döletliri bilen bolghan herbiy hemkarliqni kücheytishi xitayning bundin kéyinki tereqqiyat pilanida ottura asiyani özining eng chong iqtisadiy bazisigha aylandurush shundaqla ottura asiyadiki türkiy xelqler bilen qan-qérindashliq munasiwiti bolghan Uyghurlar zich olturaqlashqan merkizi asiyaning muqim weziyitige kapaletlik qilish üchün iken.

Erkin ekrem ependi yene, nöwette qirghizistanda yéngidin qurulup, hakimiyet yürgüzüwatqan parlamént tüzümini asas qilghan qirghizistan hökümitining xaraktéri, iqtisadiy weziyiti hem xitaygha qaratqan siyasiti heqqidimu öz qarashlirini otturigha qoydi.

Amérika awazida bügün élan qilin'ghan xitayning ottura asiya siyasiti heqqidiki xewer analizida, xitayning ottura asiya döletliri bilen bolghan iqtisadiy hem herbiy istratégiyilik hemkarliqni kücheytishidiki meqset, xitayning yiraq gherbidiki chégrasi bolghan Uyghur aptonom rayonining muqim weziyitige kapaletlik qilish üchün ikenliki ilgiri sürülgen.

Erkin ekrem ependi xitayning ottura asiyadiki qirghizistan, qatarliq döletler bilen bolghan iqtisadiy hem xewpsizlik jehettiki hemkarliqini kücheytishidiki meqsiti heqqide toxtaldi.

Erkin ekrem ependining qarishiche, xitay hökümiti shinjang Uyghur aptonom rayoni dep atawatqan, emma, Uyghurlar teripidin sherqiy türkistan dep atilidighan bu zémin tarixtin buyan özining tinchsizliqi bilen xitay hökümitini endishige sélip kéliwatqan bolup, nöwette xitay hökümiti bu zémindiki Uyghurlarni kontrol qilish üchün qirghizistan, qazaqistan qatarliq ottura asiya döletliri bilen bolghan dölet xewpsizliki jehettiki hemkarliqnimu kücheytmekte iken.

Erkin ekrem ependi söhbitimiz axirida yene xitayning ottura asiya döletlirige qaratqan siyasitining axirqi meqsiti heqqidimu toxtaldi.

Erkin ekrem ependining qarishiche, eger xitayning ottura asiya siyasiti mushundaq dawamlishiwerse qirghizistan, tajikistan qatarliq iqtisadiy jehettin nisbeten ajiz bolghan ottura asiya döletlirining axirqi hésabta iqtisadiy jehettin hetta siyasiy jehettinmu xitaygha béqinip qélish éhtimali yuqiri iken.