Шәрқий түркистан информатсийон мәркизи"ғәрбни ечиш сиясити" һәққидә доклат елан қилди

Баш штаби германийиниң мюнхен шәһиригә җайлашқан шәрқий түркистан информатсиййон мәркизи, хитай һөкүмитиниң "ғәрбни ечиш сиясити" һәққидә бир парчә доклат елан қилди.
Мухбиримиз җүмә хәвири
2008.09.04
Tarim-nefitligi-305 Уйғур дияри тарим вадисидики ишләпчиқириш үстидики нефитлик.
AFP Photo

Доклатта 1999 - йилидин буян уйғур елидә йолға қоюлуп келиватқан мәзкур сиясәтниң йолға қоюлуш мәқсити қатарлиқларға һәр тәрәплимә вә пакитлиқ қарап чиқилған һәмдә ғәрбни ечиш сияситиниң уйғурларни системилиқ қурутиветишни сиясий һәрикәтләндүргүч күч қилғанлиқи илгири сүрүлгән.

Ғәрбни ечиш истратегийисини уйғур елидә қандақ шәкилдә йүргүзүватқанлиқи үстидә мәлумат берилгән

Шәрқий түркистан информатсийон мәркизи 1 - сентәбир елан қилған доклатида, хитайниң ғәрбни ечиш истратегийисини уйғур елидә қандақ шәкилдә йүргүзүватқанлиқи вә буниң һәқиқий маһийити үстидә тәпсилий издәнгән.

Доклатта асаслиқи, хитай һөкүмитиниң ғәрбни ечиш истиратегийиси асасида, уйғур илидики уйғурларниң негизлик кишилик һоқуқлириниң тартивелиниши, иқтисад вә хизмәт пурсәтлиридин мәһрум қилиниши, йәр вә тәбиий байлиқларниң хоритилишиниң чоңқурлуқ дәриҗиси, биңтүәнни өз ичигә алған хитай һөкүмитиниң мәзкур пиланни йүргүзүш баһанисидә уйғурларни қандақ бастурғанлиқи һәмдә йәнә, бу пиланниң уйғурларға елип кәлгән намратлиқ қатарлиқ еғир ақивәтлири үстидә тәпсилий мәлумат берилгән.

Доклатта оттуриға қоюлишичә, хитай ичидики биринчи қол учур - ахбаратларни вә санлиқ мәлуматларни елиш имканийити интайин төвән болғачқа мәзкур доклат, хитай вә ғәрб мәтбуатлирида бу һәқтә берилгән хәвәр,ахбаратлар асасида тәйярланған.

Доклатта: " 'ғәрбни ечиш' суйиистемал қилиш дегәндин дерәк бериду"

Доклатниң хитайниң "ғәрби ечиш сиясити" ни уйғур елидә йүргүзүшниң асаслиқ мәқсити һәққидә тохталған қисми төвәндики үч нуқтиға йиғинчақланған.

Бу қисимда алди билән "ғәрбни ечиш" аталғусиға изаһат берилгән вә бу хитайчә аталғуниң қандақтур ғәрбни тәрәққий қилдуруш вә яки ечип гүлләндүрүш дегәндин дерәк бәрмәстин, бәлки тәңсиз һалда " ишлитиш" яки хитайниң күнсайин зорийиватқан енергийә еһтияҗини қандуруш үчүн мәзкур районниң тәбиий байлиқлирини суйиистемал қилиш дегәндин дерәк беридиғанлиқи көрситилгән.

Кейин, ғәрбни ечиш сиясити уйғур елидә йолға қоюлғандин кейинки аламәтләр асасида йәкүнлигән хуласигә асасән, хитайниң мәзкур сиясәтни уйғур елидә йүргүзүштики йәнә бир мәқситиниң "шәрқий түркистанға хитай нопусини көчүрүп´ мәзкур районда хитайларниң нопус нисбитини юқири көтүрүш икәнлики оттуриға қоюлған.

" 'Ғәрби ечиш сиясити' хитайниң дөләт бихәтәрлики мәсилисини капаләткә игә қилиш истиратегийиси"

Ахирида гәрчә хитайниң ғәрбни ечиш истратегийисиниң хитайниң ғәрбий шималидики 12 районда тәңла йүргүзүлидиғанлиқи ейтилған болсиму, әмма бу сиясәтниң уйғур елидә мәркәзлик йүргүзүлгәнлики көрситилип, буниң йәнила хитайниң дөләт бихәтәрлики мәсилисини капаләткә игә қилиш икәнлики илгири сүрүлгән.

Доклатта гәрчә хитай даирилири уйғур елидә ғәрбни ечиш сиясий йүргүзүлгәндин буян мәзкур районға мәбләғ селиш соммисиниң көпәйтилгәнлики мәзкур сиясәтниң елип кәлгән нәтиҗилири сүпитидә тилға елинсиму, әмма "әмәлийәттә һөкүмәт мәблиғи билән елип берилған егиз биналар, төмүр йол вә юқири сүрәтлик ташйоллар қатарлиқ асаси муәссәсә қурулуши, шәрқий түркистанға көчүрүлгән милйонлиған хитай көчмәнлириниң қатнаш - транспорт, көчүш вә туралғу өй мәсилилирини һәл қилишқа қулайлиқ туғдуруш учун иди" дәп көрситилгән.

Уйғур елигә йеңидин келип йәрләшкән хитай көчмәнлири бир милйон сәккиз йүз миңға йәткән

Доклатниң бу қисмида шинхуа ахбаратиниң бу һәқтики бир парчә хәвири мисал қилип көрситилип үрүмчидә йеңидин селинған 30 миң йүрүш туралғу өйниң йерими дегүдәк уйғур елидә турушлуқ кинишкиси болмиған хитай көчмәнлиригә сетип берилгәнлики оттуриға қоюлған.

Доклатта йәнә, тәңритағ торида берилгән бир парчә хәвәрдин нәқил кәлтүрүлүп "шинҗаңда олтурақлишиш қизғинлиқи" вайиға йәткән 2005 - йилдин буян уйғур елигә йеңидин келип йәрләшкән хитай көчмәнлири бир милйон сәккиз йүз миңға йәткәнлики илгири сүрүлгән.

Доклатта уйғур илидики тәрәққий қилдурулған шәһәрләрниң кимләр үчүн бәрпа қилинғанлиқи үстидә санлиқ мәлуматлар арқилиқ тәһлил йүргүзүлгән болуп, хитайниң ғәрбни ечиш сияситиниң пәқәт уйғур елиниң шималий қисмидики хитайлар әң көп топлишип олтурақлашқан, шихәнзә, күйтун қатарлиқ шәһәрләрдә алаһидә тәрәққий қилған шәһәрләрни бәрпа қилиш учун хизмәт қилдурулғанлиқи көрситилгән вә шуниң билән ғәрбни ечиш истиратегийиси йәрлик уйғурларғиму хизмәт вә бай болуш пурсити елип келиду дегән арзуниң пәқәт хам хиял икәнлики испатланған.

Келәр қетимлиқ программимизда мәзкур доклатниң кейиники қисимлири һәққидә тәпсилий мәлумат беримиз.


Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.