Әхлақий җинайәтләрниң хәтири

 Әхлақий җинайәтләр инсанларниң хатирҗәмликини, бәхт - саадитини, һузур - һалавитини бузидиған вә уларни зиян - зәхмәтләргә учритидиған еғир қилмишлардур.

Сәуди әрәбистаниниң мәккә мукәррәмә шәһиридә турушлуқ вәтәнпәрвәр яш алим абдураһман һаҗим бу һәқтики сөһбитимизни қобул қилған иди.

Абдураһман һаҗим билән сөһбәт

Абдураһман һаҗим әхлақий җинайәтләрниң келип чиқиш сәвәблири һәққидә тохтулуп мундақ деди:" иманға зорлаш мөмин инсанни барлиққа кәлтүрәлмигәндәк, яхшилиққа зорлашму яхши инсанни барлиққа кәлтүрәлмәйду. Роһий вә әқлий әркинликла мәсулийәтниң асасидур. Инсан тәбиити әслидин яхшилиқни сөйиду вә яхшилиққа интилиду. Бу дегәнлик инсан яхшлиқла қилидиған, хаталиқ өткүзмәйдиған вә гунаһ садир қилмайдиған пәриштә дегәнлик әмәс. Бәлки яхшилиқ инсан тәбиитидә әзәлдин бар нәрсә. Худди қәпәз яки кишәндин қутулған қуш өзиниң әслидики учуш тәбиитигә қайтқинидәк, инсанму яхшилиқ қилиш пурсити вә шараити тепилған һаман бу яхшилиқни қилиду. Чүнки һечқандақ инсан анисиниң қорсиқидин ялғанчи, алдамчи, оғри вә әхлақсиз болуп туғулмайду. Бәлки у апақ қундуздәк гунаһсиз, пак туғулиду. Пәқәт униң паклиқини ата - аниси, җәмийәт, муһит вә әтрапидикиләр кирлитиду. Шу сәвәбтин ата - анилар алди билән балилириниң тәрбийисидин вә қандақ адәм болуп чиқишидин мәсулдур. Униңдин қалса муһит вә җәмийәтниң мәсуллиқи келиду."

Әхлақий җинайәтләрниң хәтири

Абдураһман һаҗим әхлақий җинайәтләрниң хәтәрлири һәққидә мундақ деди:" әхлақий җинайәтләрниң инсанийәткә кәлтүридиған зиянлири вә хәтәрлири һәқиқәтән чоңдур. Мәсилән бирла ялғанчилиқни алайли, көпинчә кишиләр бир - икки еғиз ялған ейтип қоюшни һеч вәқәси йоқ билиду, уни адди санайду, униң хәтирини һес қилмайду. Әмма һәқиқәт шуки, бәзидә бир еғиз ялған сөз қан төкүшләргә сәвәб болиду. Биравға қарши ейтилған бир еғиз ялған сөз униң абройиниң, шәрипиниң йоқилишиға вә кишиләрниң нәзәридин чүшүп кетишигә сәвәб болиду. Мана бу, инсанийәт һесабиға ишләнгән әң еғир, кәчүрүлмәс җинайәт. Қарам бир сахтипәз ейтқан бир қетимлиқ ялғандин келип чиқидиған зиянниң даириси кеңәйгәнсери униң аллаһниң вә хәлқниң нәзиридики җинайити һәссиләп ашиду. Тутруқсиз хәвәрни нәччә миңлиған кишигә тарқатқан мухбир, чоң мәсилиләрни әксичә мәлум қилған сиясийон, әр - аялларға төһмәт чаплап уларниң аилисини бузған төһмәтчи бу қилмишлири билән инсанийәткә қанчилик еғир зиян салған болса, уларниң җинайити вә җазасиму шунчилик еғир вә чоң болиду. Мундин башқа содида алдамчилиқ қилиш, сахтипәзлик қилиш, оғрилиқ қилиш вә башқиму әхлақий җинайәтләрниң инсанларға кәлтүридиған зиянлири вә хәтәрлири көптур. Аллаһ өзиниң һәққигә қарши ишләнгән гунаһларни кәчүрсиму, инсанларниң һәққигә қарши ишләнгән җинайәтләрниң гунаһидин аввал шу инсанлар өтмигичә өтмәйду."

Әхлақий җинайәтләрни йоқитишниң чариси тәрбийә

Абдураһман һаҗимниң ейтишичә, тәрбийә әң һәл қилғуч йол болуп, тәрбийә мәсулийити әң аввал аилигә чүшиду. Чүнки ата - анилар балилириниң тунҗи муәллимлиридур. Ислам пәйғәмбири һәзрити муһәммәд әләйһиссалам ата - аниларға балилирини растчил, әхлақлиқ қилип тәрбийиләш бурчини һәмишә ядландуратти. Абдулла ибни ас өзиниң өсмүрлүк вақтидики бир қиссини баян қилип мундақ дәйду: бир күни пәйғәмбәр әләйһиссалам бизниң өйдә иди, анам мени чақирип:" бу яққа кәл! саңа бир нәрсә беримән" девиди, пәйғәмбәр әләйһиссалам анамдин " сиз немә бәрмәкчи?"дәп сориди. Бу вақитта анам " хорма берәй дәватимән" дәп җаваб бәргәндә, пәйғәмбәр әләйһиссалам униңға:" әгәр бәрмисиңиз, сизгә бир қетимлиқ ялған ейтқанниң гунаһи йезилиду" деди.

Бу қиссидә ата - аниларниң балилирини растчиллиқни муқәддәс билидиған, ялғанчилиқтин нәпрәт қилидиған қилип тәрбийилишиниң нәқәдәр зөрүрлики ипадилиниду. Әгәр ата - анилар бу ишларға сәл қарап йол қойса, балилар чоң болғанлирида ялған ейтишни кичик иш дәп билидиған болуп қалиду - дә, әхлақий җинайәтләрни садир қилиштин иккиләнмәйдиған болиду.