Inaqliqning düshmini - gep toshush

 Til qelbtin ibaret bir déngizning qirghiqi bolup, déngizda néme bolsa qirghaqqa shu chiqidu. Til arqiliq bir ademning rohiy dunyasini, exlaq - pezilitini we terbiyilinishining qaysi derijide ikenlikini biliwalghili bolidu. Melum menidin éytqanda til arqiliq ipadiliniwatqan jem'iyet hadisiliri shu dewrning rohiy qiyapitini eks ettürüp béreleydu.

Sirajiddin eziziy bilen söhbet

Se'udi erebistanining mekke mukerreme shehiride turushluq wetenperwer yash alim sirajiddin eziziy söhbitimizni qobul qilghan idi.

Sirajiddin eziziy tilni saqlashning muhimliqi heqqide mundaq dédi: " insan qiyamet künide qulaq, köz dil qatarliq sezgü ezaliri üstide so'al - soraq qilin'ghinidek, til üstidimu so'al - soraq qilinidu. Uni qandaq sözlerge ishletti? insanlargha we özige dunya we axirette paydiliq élip kélidighan sözlerni qildimu? yaki gep toshushtek insanlargha ziyanliq sözlerni qildimu? uni kishilerni toghra yolgha bashlaydighan, yaman ishlardin tosidighan yaxshi yolgha ishlettimu? yaki kishilerning arisida buzghunchiliq qilishqa ishlettimu? buning üstide choqum so'al - soraq qilinidu. Insan qilghan sözidin téniwalmasliqi üchün perishtiler ularning qilghan sözlirini we ish - heriketlirini xatirilep turidu. Qur'an kerimde mundaq dep körsitilgen:" halbuki, silerning üstünglarda silerni közitip turghuchi perishtiler bar. Ular hörmetlik perishtiler bolup, sözliringlarni we qilmishliringlarni yézip turidu. Ular qilmishinglarni bilip turidu." Insanlar kishilik munasiwette bextlik, inaq, tinch we xatirjem yashashni arzu qilsimu, lékin hemme nersining bir küshendisi bolghinidek, gep toshush bundaq arzularning birdinbir küshendisidur."

Gep toshushning yaman aqiwetliri

Sirajiddin eziziyning éytishiche, gep toshush bezide qilmighan ishlarnimu qildi dep kishilerge qara chaplash arqiliq töhmet tüsini alghan bolidu. Emma suxenchi(gep toshughuchi) héch ish qilmighan boluwélip, kirpikide tügüliwalsimu, haman bir küni uning rezilliki ashkarilinip, kishilerning arisida reswa bolidu.

Gep toshughuchining bashqilargha yetküzüdighan éghir - ziyan zexmetliri heqqide söz achqinimizda, gep toshushtin ibaret bu rezil xorluq sewebidin dostlar bir - birige düshmenlishidu, inaqliq buzulidu, a'ililer parchilinidu, tughqanlar bir - biridin yiraqlishidu. Hetta gep toshush seweblik kishiler otturisida bihude qan tökülüsh ehwallirimu yüz béridu.

Gep toshughuchining sözini éniqlimastin ishinip ketmeslik lazim

Sirajiddin eziziyning éytishiche, qur'an kerimde: "i möminler! eger silerge bir pasiq adem birer xewer élip kelse, (ishning heqiqitini) bilmestin birer qewmni renjitip qoyup, qilmishinglargha pushayman qilip qalmasliqinglar üchün, (u xewerni) éniqlap körünglar," dep körsitilgen.

Dangliq alim hesen besrining yénigha bir adem gep toshup kélip, palanining oghli abduraxman sizning heqqingizde undaq - mundaq sözlerni qildi, deptu.

  -     Qachan shundaq boldi? dep soraptu hesen besri.
 -      Bügün.
 -     Sen abdurahmanni qeyerde kördüng?
 -     Öyide kördüm, - dep jawab bériptu héliqi adem ejeblinip.
 -     Sen abdurahmanning öyide néme ish qilatting?
 -     Méhman bolup barghanidim.
 -     Sen uning öyide némilerni yéding? - dep inchikilep sorighanda, héliqi adem abdurahmanning öyide sekkiz xil tamaq yégenlikini éytip bériptu, andin hesen besri:
 -     Séning qursiqinggha sekkiz xil tamaq sighiptu - yu, ejeba bir gep sighmidimu? men abdurahmanni düshmen tutmaymen. Chünki eslide méning heqqimde yaman gep qilghan adem abduraxman emes, belki sen, qop méning yénimdin hu - pasiq! - deptu.

Bu qisse gep toshughuchining pitnisige chüshüp qalmasliq üchün her kim özini tutiwélishi we éniqlimastin birawni renjitip qoyup, kéyin pushayman qilmasliqi üchün ibret bolushqa erziydu.