B d t qarmiqidiki yighinlarda 5 - iyuldin kéyin iz - déreksiz ghayip bolghanlar mesilsi'i otturigha qoyulmaqta
2012.06.29

Dunya Uyghur qurultiyi bügün yene, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq aliy komissarliqi qarmiqidiki iz - déreksiz we mejburiy yoqitiwétilgenler xizmet guruppisi bilen mexsus uchrishish élip bérip, 5 - iyul ürümchi weqesidin kéyin yoqap ketken Uyghurlarning ehwalini yetküzgen.
Hörmetlik radi'o anglighuchilar, dunya Uyghur qurultiyining wekili mayk ependi kishilik hoquq kéngishining 6 - ayning 18 - küni bashlan'ghan yighinigha qatniship, yighinning 26 - iyundiki kün tertipi boyiche Uyghurlar mesilisi heqqide söz alghan idi. Jenwede échiliwatqan bu yighin 7 - ayning 6 - künigiche dawam qilidighan bolup, mayk ependi bu yighinlargha dawamliq qatniship kelmekte. U tünügün yeni 28 - iyun küni kishilik hoquq kéngishining yighinida “Zorawanliqqa qarshi turush radikal partiyisi” nami astida Uyghurlar mesisilini yene bir qétim otturigha qoyush pursitige érishken. Dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye kométiti re'isi dolqun eysa ependining éytishiche, bu nöwetlik yighinda amérika, shiwitsiye we daniye qatarliq döletlerning wekillirimu xitayning kishilik hoquq weziyiti heqqide qilghan nutqida Uyghurlar mesilisini alahide tilgha alghan.
Igilinishiche, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishige eza döletler yighinimu bu nöwetlik kéngeshke parallél halda ötküzülgen bolup, dunya Uyghur qurultiyi wekilliri bu yighin'ghimu qatnashqan. Yighinda iz - déreksz yoqilip ketkenler mesilisi boyiche kéngeshning qandaq bir yol tutushi kérekliki heqqide muzakiriler bolghan.
2009 - Yili 5 - iyul küni yüz bergen ürümchi weqesige 3 yil bolay dégen bolsimu, emma shu künidiki weqe, undin kéyin bolghan weqelerge da'ir nurghun sirlar téxi yéshilmey yaki ashkarilanmay kelmekte. Dunya Uyghur qurultiyi weqening 3 yilliqining asasliq témisini mushu weqedin kéyin yoqap ketken ghayiplargha atighan bolup, ular, Uyghur ghayiplar heqqide radi'omiz teripidin ashkarilan'ghan uchurlargha asasen mexsus bir doklat teyyarlap chiqqan we uni 22 - iyun küni birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq aliy komissarliqi qarmiqidiki iz - déreksz we mejburiy yoqitiwétilgenler guruppisigha yollighan idi. Dolqun eysa ependining bildürüshiche, ular bügün bu guruppa xadimliri bilen biwaste uchrishish élip bérip, yoqap ketkenler heqqide mexsus muzakire élip barghan.
Bu doklatta hazirghiche yoqap ketkenliki ashkarilan'ghan 23 Uyghurning tizimliki, ularning ism - familisi, kimlik nomurlirighiche toluq bérilgen bolup, iz - déreksz we mejburiy yoqitiwétilgenler xizmet guruppisi yuqiridiki matiriyallargha asasen xitaydin buninggha jawab bérishni telep qilidighanliqini, xitay hökümitiningmu özi qol qoyghan xelq'ara qanunlargha asasen buninggha jawab bérish mejburiyitining barliqini éytqan.
Xitay, birleshken döletler teshkilatining érqiy ayrimichilqqa qarshi turush, ten jazasigha qarshi turushqa oxshash nurghun kélishimlirige qol qoyghan bir dölet. Emma, mesilining kélishimge qol qoyush bilenla hel bolmaydighanliqini tekitligen dolqun eysa ependi yuqiridikidek pakitliq doklatlarning xitayning xelq'ara qanunlargha xilapliq qiliwatqanliqini ispatlap, xitay üstide xelq'araliq bésim peyda qilishta muhim rol oynaydighanliqini bildürdi.