"Gérmaniye xitay mallirini bayqut qilishi kérek!"

Frankfurt algeme'ini" gézitining shu künidiki melumatigha asaslan'ghanda, yighinda "gérmaniye xitay mallirini bayqut qilishi kérek. Hich bolmisa, heptilep bayqut qilish seperwerlikini uyushturush kérek" dégen pikir asasiy salmaqni igiligen.

16 - April küni, xitay hökümitining chet'ellik oqughuchilarni üch ayliq mejburiy tetilge qistighanliqi toghrisidiki xewer gérmaniye metbu'atlirida yene bir qizziq témigha aylandi. Arqidinla, 17 - april küni, xitayning chet'ellik sayahetchilerge üch ayghiche wiza bermeydighanliqi élan qilindi. Xitayning béyjing olimpikining bixeterlikidin ensirep otturigha qoyuwatqan bu ghelite tedbirliri, bir tereptin kishilerning ghezipini qozghisa, yene bir tereptin külkisini keltürgen. Térror hujumidin saqlinish üchün yolgha qoyulghan bir ‏- biridin bimene bu tedbirler, xitayning qanchilik ajizliqini éniq körsitip bergen.

Dunya gézitining melumatlirigha asaslan'ghanda, 19 - april küni, gérmaniye yéshillar partiyisi rehberliri bawariye shitatining bash ministiri, xristiyan sotsiyal partiyisining re'isi günther bekkste'in ependini olimpikni bayqut qilishqa chaqirghan. Yéshillar partiyisining gérmaniye parlaméntidiki wekili wolkér békk ependi bash ministér günther bekkste'in ependining 8 - ayda xitayda élip baridighan ziyaritining küntertipini élan qilishini, uning ziyaritining olimpikning échilish murasimigha toghra kelmeslikini ümid qilidighanliqini bildürgen. Uyghurlar mesilisige yéqindin köngül bölüp kéliwatqan yéshillar partiyisining bawariyidiki mes'ulliridin margareta ba'use xanimmu, günther bekkste'in ependige mexsus Uyghurlar mesilisidin melumat bergen. Uyghurlarning tibetliklerdinmu better éghir ehwalda ikenlikini, eger u olimpikning échilish murasimigha qatnashsa, insan heqliri mesilisige biperwa mu'amile qilghan bolidighanliqini otturigha qoyghan. Melumki, margareta ba'use xanim 2006 - yili 11 - ayda, Uyghur milliy herikitige ziyankeshlik qilishqa urun'ghan miyunxéndiki xitay bash konsulini jasusluq qilmishi bilen eyiblep sotqa bergen idi.

19 - April küni yene, olimpik musabiqisining qilichwazliq türidiki dunya chimpiyuni imke xanim téléwizorda bayanat élan qilip, olimpikning échilish murasimini bayqut qilidighanliqini jakarlidi. Bu gérmaniyidiki olimpikni bayqut qiliwatqan tenterbiye mahirlirining tunjisi we axirqisi emes. Gérmaniye tenheriketchiliri ichide olimpikni bayqut qiliwatqanlarning sani eng köp bolmaqta.

Diqqetni tartidighini shuki, gérmaniyide xitay mallirini ret qilish dolquni yene qozghalghan. "Gérmaniye dolqunliri radi'osi"ning aldinqi künidiki xewiride körsitilishiche, köpligen kishiler xitay malliridin yalghuz süpitining nacharliqi yaki terkipide zeherlik madda bolghanliqi tüpeylidin emes, belki xitayning insan heqliri depsendichilikidin yirginip ret qiliwatqanliqini bildürüshken. Gérman ziyaliysi wi'ollette xanim ziyaritimiz qobul qilghanda, xitay mallirigha emdi hergiz qarimaydighanliqini, her qandaq bir nerse sétiwalsa, uning xitayda yasalmighanliqi éniqlan'ghandin kéyin andin alidighanliqini sözlidi hemde özining uzundin buyan xitayni bir ziyaret qilishni oylap kelgenlikini, lékin xitayning Uyghurlar we tibetlikler üstidin yürgüzüwatqan zorawanliqi heqqide chüshenche hasil qilghandin kéyin, bu niyitidin yan'ghanliqini eskertti.

19 - April künidiki yene bir tepsiliy xewer diqqetni chékidu. Albaniyining "zéra" dep atilidighan kündilik gézitide bésilghan "shinjang we tibet néme üchün tinjimaydu?" namliq xewerde, Uyghurlar heqqide etrapliq melumatlar bérilgen. Uyghur musulmanlirining derdi, Uyghur milliy herikitining xitaylar teripidin térror bilen qarilinishi, pamir weqesi, xotendiki ayallar namayishi, ayrupilan bulash weqesi, gu'antanamodiki Uyghurlar mesilisi we ikki térror guruppisining qolgha chüshkenliki qatarliq yéqindin buyan sherqiy türkistanda yüz bergen Uyghurlargha alaqidar zor weqeler toghrisida melumatlar bergen.
 
"Dunya géziti"ning 19 - apréldiki xewerliride yene, dunya Uyghur qurultiyining mushu bir nechche kün ichide bérlinda xelq'araliq bir pa'aliyet oyushturidighanliqidin we mezkur teshkilatning re'isi rabiye qadir xanimning bérlin'gha qedem teshrip qilidighanliqidinmu melumat bergen. 

Yéqindin buyan gérmaniye metbu'atlirida tibetliklerge alaqidar xewerlerning sani alahide köp bolupla qalmay, Uyghurlar mesilisige a'it xewerlermu künde dégüdek közge chéliqip turmaqta. Bolupmu, Uyghurlar mesilisi gérmaniyining yuqiri derijilik hökümet xadimliri arisida hem gérmaniye parlaméntida tilgha élinip turmaqta.