Amérika sotchilirining güentanamo délosidiki müjimelliki edliye tarmaqlirida talash - tartish qozghidi

 Birleshme axbarat agéntliqi peyshenbe künki bir xewiride amérika edliye ministirliqidiki emeldarlar bilen amérika sotchilirining öz ‏- ara yézishqan xet - chekliride bu mesile talash - tartish qilin'ghanliqini,güentanamodiki dawagerlerning erzini körüp chiqidighan sotchilarning hoquqi da'irisi qaysi sahelerde cheklinidu, dégen mesilide sotchilar bilen bush hökümitidiki emeldarlarning pikir ixtilapini élan qildi.

Mezkur témining diqqetke sazawer teripi bu talash- tartishning güentanamodiki Uyghur tutquni xuzeyfa perhatning dilosi bilen munasiwetlik ikenlikidur.

Bush hökümiti fédératsiye erziyet mehkimilirining hoquqigha cheklime qoymaqchi

Güentanamodiki Uyghur tutqunlarning biri bolghan xuzeyfa perhat, amérikining washin'gton rayonidiki bir fédératsiye erziyet sot mehkimisige eriz sunup, amérika dölet mudapi'e ministirliqining özini qanunsiz tutup turuwatqanliqi, özining gunahsiz ikenlikini ilgiri sürgen idi.

Amérika fédératsiye erziyet mehkimisi 4 ‏- ayning 4 ‏- küni perhatning erzini körüp chiqqan, lékin sotning dilogha munasiwetlik hökümi hazirgha qeder chiqirilmighan idi. Adwokatlar perhatning erzini alaqidar qanunliridiki güentanamodiki tutqunlar erzini peqet fédératsiye erziyet sot mehkimilirige sunalaydu, dégen belgilimige asasen, washin'gton rayonidiki mezkur fédératsiye erziyet mehkimisige sun'ghan idi.

Bush hökümiti 2007 ‏- yili 12 ‏- ayda amérika ali sot mehkimisige güentanamodiki tutqunlar eger özining adaletsiz tutup turuluwatqanliqini hés qilip erz qilsa, ularning erzini fédératsiye erziyet mehkimilirining pütünley körüp chiqalaydighanliqini bildürgen. Lékin birleshme axbarat agéntliqining peyshenbe künki bir xewiride , fédératsiye erziyet mehkimilirining güentanamodiki tutqunlargha munasiwetlik dilolarni bir terep qilishtiki hoquqi da'iriside müjimellik barliqini, bush hökümitining bu mesilide bir - birige zit pikirlerde bolghanliqini we bush hökümiti fédératsiye erziyet mehkimilirining güentanamogha munasiwetlik dilolarni bir terep qilish hoquqi da'irisige cheklime qoymaqchi bolghanliqini bildürdi.

Bush hökümiti güentanamo mehbusliri mesiliside ziddiyetke duch kéliwatidu

Xewerge qarighanda , bu heqtiki talash ‏- tartish xuzeyfa perhatning délosida öz ipadisini tapqan. Xewerde fédératsiye erziyet sot mehkimisi 1 ‏- déloni tikligende amérika edliye ministirliqi sotchilargha pakitni sürüshtüreleydighanliqini, lékin sot dilogha güentanamo herbiy sot kolligiyisining hökümi toghra, dégen nuqtinezerde mu'amile qilish kérek, dep qaraydighanliqini bildürgen. Amérika krishtayn we yung qanun mulazimet shirkitining yardemchi adwokati nuri türkelning bu talash - tartish toghrisida pikirlirini otturigha qoydi.

Birleshme agéntliqining xewirige qarighanda , bu heqtiki talash - tartish yéqinda fédératsiye erziyet sotchisi merrik garland bilen amérika edliye ministirliqi adwokati grégoriy katzas otturisida yüz bergen munaziride öz ipadisini tapqan. Xewerde sotchi merrik garland grégoréy katzasdin hökümetning bu mesilidiki bir ‏- birige zit meydanigha izahat bérishni telep qilghanliqini, gréygoriy katzas bolsa hökümetning meydanida zitliq barliqini ret qilghanliqini yazdi.

Bush hökümitining bu mesilide ziddiyetke duch kéliwatqanliqini, hökümet sotchilarning güentanamodiki tutqunlar délosigha arilishishini xalimisimu, lékin amérika sotchilirining bu dilogha arilishish hoquqini tosalmaydighanliqini ilgiri sürgen.

Perhatning adwokati : u türmide yatmasliqi kérek

Amérika asasi qanunida tutqunlarning qolgha élinish sewebini bilish, özini adaletsiz tutqun qilindim, dep hésablisa, sot mehkimisige erz qilish hoquqi bar bolup, bu an'gilo - saksun qanun séstimisigha 14 ‏- esirde kirgen bir uqumdur. Nöwettiki belgilimide güentanamodiki tutqunlar erzini peqet amérikining washin'gton -kolumbiye alahide rayonidiki fédératsiye erziyet sot mehkimilirige sunalaydu. Amérika aliy sot mehkimisi aldimizdiki 6 ‏- ayda bu belgilimining "xébis korpus" qanunigha xilap yaki emesliki üstide sot échishi mumkin.

Xuzeyfa perhatning erzi mana mushu mezgilde erziyet sot mehkimisige sunuldi. Xewerde perhatning amérikigha qarshi urush qilmighanliqini, bush hökümiti uning amérikigha qarshi urush qilish niyiti barliqini ispatlaydighan pakit tapalmighanliqini, lékin perhatning 6 yildin béri sherqiy türkistan islam herikiti bilen bolghan alaqisi tüpeyli güentanamodiki lagirda tutup turuluwatqanliqini bildürdi. Perhatning adwokati seybin willét, perhatning washin'gton fédératsiye erziyet mehkimisidiki sotida sherqiy türkistan islam herikitining el-qa'ide yaki talibanlar bilen munasiwiti barliqini ret qilidu.

Perhatning sotida hökümetning adwokati sotchilarning ötkür so'allirigha duch kelgen . Bolupmu , perhatni néme üchün tutup turuwatqanliqi, hökümetning qolida perhatning sh t i herikitige eza ikenliki, sh t i herikitining el-qa'ide bilen munasiwiti barliqini ispatlaydighan pakit bar - yoqluqi toghrisidiki so'allirigha duch kelgen idi.

Krishtayin we yung qanun mulazimet shirkitidiki nuri türkel, erziyet mehkimisining perhat heqqidiki hökümi aliy sotning 6 ‏- aydiki qararigha munasiwetlik bolup qalghanliqini bildürmekte. Amérika edliye ministirliqining adwokati pa'ul klimént 2007 ‏- yili 12 ‏- ayda sotchi jon stéwénske bergen bir jawabida , qanunning sotchilargha tutqunlarning erzini pütünley körüp chiqish hoquqi tonuydighanliqini ilgiri sürgen.

Birleshme axbarat agéntliqi bu heqtiki xewiride perhatning ehwali uning muddetsiz türmide yétishigha yéterlik asas bolalamdu, dep soraydu we perhatning adwokatining pa'ul kliméntning 2007 ‏- yili 12 ‏- ayda tekitligen shertlerge asaslan'ghanda u türmide yatmasliqi kérek, dep jawab bergenlikini yazidu.