Xu ping qatarliqlar:“Guma mukuyla weqeside ayallarning öltürülüshi xitaydiki dölet térrorchiliqining yene bir ispati”

Chet'ellerdiki xitay analizchiliridin xu ping hem jang wéygo ependiler, “Guma mukuyla weqeside ayallarning öltürülüp, balilarning yarilandurulush weqesi heqqide toxtaldi.
Muxbirimiz méhriban
2011.12.30
zhang-weiguo-305.png Jang wéygo ependi
Public Domain

Ular xitay hökümitining bu qilmishining “Xitaydiki dölet térrori, Uyghurlargha qaritilghan étnik qirghinchiliqning yene bir ispati” ikenlikini tekitlidi.

Xotenning guma nahiyisi mukuyla yézisidin, gumining qoshtagh yézisi arqiliq keshmir chégrisigha qachqan Uyghurlarning, saqchilar teripidin oqqa tutulup öltürülüsh weqeside ayallarningmu öltürülgenliki ashkarilan'ghandin kéyin, bu weqe xelq'arada küchlük inkas qozghidi.

Chet'ellerdiki xitay tilidiki tor béketliride weqe heqqide mulahiziler yürgüzülüp, bu weqening xitay hökümitining térrorluqqa qarshi turushni bahane qilip, Uyghurlargha qarita qanliq basturush élip bériwatqanliqining yéngi ispati ikenliki ilgiri sürüldi.

Xitaylar arisida tonulghan siyasiy analizchilardin “Béyjing bahari” we “Shepe” zhurnilining bash muherrirliri xu ping we jang wéygo ependiler, radi'omiz ziyaritini qobul qilip weqe heqqide öz qarashlirini otturigha qoydi.

“Béyjing bahari” zhurnilining bash muherriri xu ping ependi, özining bu xewerni anglighan chéghidila, xitay hökümitining Uyghurlarni, térrorluq qalpiqi kiydürüp öltürgenlikini hés qilghanliqini bildürüp mundaq dédi.

“Xitay hökümiti öz xewerliride, 7 térrorchini öltürduq, 4ni yarilandurduq dep xewer tarqatti. Emma emeliyette xitay hökümiti térrorchi dep atighan bu kishilerning diniy étiqad erkinliki üchün chet'elge qachmaqchi bolghan Uyghur déhqanliri ikenliki ashkarilandi. Toluq qorallan'ghan xitay saqchilirining pichaq bilen qarshiliq körsetken Uyghurlarni oqqa tutup, hetta ayallarni öltürüp balilarni yarilandurghanliqi hökümetning xelqqe qaratqan térrorluq basturushining tipik misali déyishke bolidu.”

Xu ping ependi saqchilarning bu qétim mukuyla yézisida élip barghan qirghinchiliq herikitining bu yil 18 - iyul küni xoten nawagh saqchixanisida 14 Uyghurni térrorchiliq qildi dégen bahanide étiwétish weqesige oxshash weqe ikenlikini tekitlidi.

Xu ping ependi öz bayanida, xotende yüz bergen bu ikki qétimliq weqede xitay hökümitining weqening esli mahiyitini xelq'aradin yoshurushining özila, xitay hökümitining ichki jehettin Uyghurlargha qarita élip bériwatqan dölet térrorluqi arqiliq Uyghurlarni basturup, qarshiliq körsetküchilerni qiriwétish siyasitini xelq'aradin yoshuruwatqanliqining ipadisi ikenlikini ilgiri sürdi.

“Shepe” zhurnilining bash muherriri jang wéygo ependi weqe heqqide öz qarishini ipadilep, xitayning Uyghurlargha qaratqan siyasitining emeliyette Uyghurlarni térror qalpiqini kiydürüp, narazi bolghuchilarni pütünley qirip tashlash siyasiti ikenlikini ilgiri sürdi.

Jang wéygo mundaq dédi: “Xitay kompartiyisi tekitlewatqan“Muqimliqqa kapaletlik qilish”siyasiti, emeliyette Uyghurlar aptonom rayonigha kelgende téximu qattiq ijra qilinmaqta. Bu siyaset rayonda dölet térrorluqi arqiliq xelqni basturushqa aylandi. Ularning bu qétimqi guma mukuyla weqeside, chégradin qachmaqchi bolghan Uyghurlarning ichidiki ayallarni öltürüp, nareside balilargha oq chiqirip yarilandurushi, mana bu xil dölet térrorluqi arqiliq xelqni basturuwatqanliqining tipik misali.

Xitayning hazirqi Uyghurlargha qaritiwatqan basturush siyasitidin qarighanda, xitay kommunist hökümitige narazi bolghanliqi üchün Uyghurlargha “Térrorchi”dégen qalpaqni kiydürüp, basturush élip bériwatidu. Dunya bu xil ehwalgha diqqet qilishi, xitay hökümitining térrorni bahane qilip, Uyghurlarni mushundaq xalighanche qirghin qilishigha yol qoymasliqi kérek.”

Jang wéygo ependi öz bayanida yene birnechche yil ilgiri tibette yüz bergen chégrida étip öltürülgen tibet balisi bilen guma mukuyla weqesining mahiyet jehettin oxshashliqini tekitlep, xitayning heqiqi qiyapitini ashkarilashning zörürlükini tekitlidi.

4 - 5 Yil ilgiri xelq'ara metbu'atlarni zilzilige salghan, 7 - 8 yashliq tibet balilirining, peqet diniy étiqad erkinliki üchünla ata - aniliri bilen birlikte qarliq taghdin artilip, hindistan'gha qéchish sepiride, oqqa tutulup öltürülüsh weqesi bilen, guma mukuyla yézisida yüz bergen Uyghur déhqanlirining normal diniy étiqad erkinlikige érishish üchün, ayallar hem chongi 17 yash, kichiki 7 yashqa emdila tolghan balilarni élip, keshmir arqiliq pakistan yaki hindistan'gha qachmaqchi bolghinida oqqa tutulup, ayallarning öltürülüp, balilarning yarilandurulush weqesi mahiyette oxshash weqe. Méningche, guma mukuyla yézisi weqesinimu, eyni chaghda chet'el muxbiri arqiliq dunyagha ashkarilan'ghan tibet balilirining chégrada oqqa tutulup, öltürülüsh weqesige oxshash dunyagha ashkarilap, xelq'ara jama'et pikri toplash hazirqi shara'itta Uyghurlar üchün tolimu zörür.”

Xu ping hem jang wéygo ependiler öz bayanlirida yene, nöwette xitay hökümitining peqet Uyghurlarnila emes, belki tibet, mongghul qatarliq bashqa milletlernimu her xil qalpaqlarni kiydürüp basturuwatqanliqini, eger bu xil basturush mushundaq dawamlishiwerse bundin kéyin xitayda özi arzu qilghan menggülük eminlik emes, belki kommunist hökümetke qarshi naraziliq heriketliri téximu köpiyip, axirqi hésabta kommunist hakimiyetning aghdurulushigha seweb bolidighanliqini tekitlidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.