Yaponiyide “Honlar” namliq kitab neshir qilindi

Mezkur kitab jem'iy 213 bet, besh babtin terkip tapqan bolup, sawada isa'o ependi eserning kirish söz qismida, özining bu esirini xitayning meshhur qedimqi tarixchisi simachen teripidin yézilghan xitay tarixi menbeliridiki honlar heqqide yézilghan qedimqi qol yazma menbelirini asas qilip turup yazghanliqini qeyt qilghan. Kitab besh babtin terkip tapqan bolup, birinchi babida mongghuliye yaylaqlirida yashighan shimaliy honlar, tengri téghi we altay téghi etrapida yashighan jenubiy honlar shundaqla sherqiy hem gherbiy honlar heqqide toxtalghan. Aptor bu babta hazirqi jughrapiyilik kitablarda atiliwatqan sherqiy türkistan we gherbiy türkistan qatarliq jaylarning honlarning qedimiy makanliri ikenlikini körsitip, türkiy milletlerni “Honlarning ewladi” dep chüshendürgen. Undin bashqa yene bu babta hazirqi wén'grlar bilen hunlarning we türklerning, shundaqla ottura - asiyadiki türkiy milletlerning honlar bilen bolghan qandashliqini bildürüsh bilen birge xitaydiki az - sanliq millet dep atiliwatqan Uyghurlarning honlardin kélip chiqqanliqini körsetken.

Aptor yene xitaydiki seddichin sépilining honlardin mudapi'elinish üchün sélin'ghanliqini eskertip ötken.

Aptor kitabining ikkinchi babida bolsa honlarning xitaylar bilen élip barghan urushlirini bayan qilghan, üchinchi babida honlarning medeniyiti heqqide toxtalghan. Buningda honlar yaratqan tömürchilik medeniyiti, qol - hünerwenchilik, qiz - ayallarning zibu - zinnet buyumliri heqqide melumat bérilgen. Mesilen, buning üchün üzük, halqa we bileyzük, yungdin yasalghan toqulma buyumlar, kigiz, shirdaq we palaslar misal qilip körsitilgen. Aptor bulardin bashqa yene honlarning turmush adetliri we yémeklikliri toghrisidimu toxtalghan.

Yaponiye tarixshunasi sawada isa'o ependi honlarning asasliq yémeklik qatarida qoy göshini istimal qilish bilen birge süt we qétiqni köp ichidighanliqini hem atning sütidin qémiz yasaydighanliqi,bu qémizlarning mey xaraktérliq mest qilish küchige ige ikenlikini körsetken. Kiyim - kéchek jehette, honlarning qoy - kala tériliridin ayaq hem bashqa her xil kiyim - kécheklerni tikip kiyidighanliqi heqqide toxtalghan.

Aptor kitabining tötinchi babida bolsa, shimali, jenubiy we sherqiy - gherbiy honlarning öz - ara munasiwetliri, honlarning dölet tüzümi, a'iliwi qa'ide - yosunliri, er - ayallarning jem'iyettiki orni toghrisida toxtalghan, beshinchi babida honlarning qoshna eller bilen bolghan munasiwetliri yeni ularning yawropagha yürüsh qilishi heqqide melumat bergen.

Bu kitabta yene xatime süpitide honlarning at medeniyiti toghrisidimu tepsiliy bayan qilinip, honlarning urushqa mahir, chewendaz, jenggiwar, at xumar millet ikenlikini körsetken.

Biz bu munasiwet bilen türkiye haji tépe unwérsitétining tarix penliri oqutquchisi doktor erkin ekrem ependim bilen we shundaqla her - yili wén'griye ötküzülidighan honlar qurultiyigha qatniship kéliwatqan, gérmaniyide yashawatqan Uyghur ziyalisi ümit xemit agahi ependimler bilen téléfon söhbiti élip barduq.