Süriyidiki hula qirghinchiliqigha gherb elliri küchlük naraziliq bildürdi

B d t teripidin süriyige ewetilgen közetküchiler élip barghan tekshürüshlerdin qarighanda, shu küni qoralliq küchler hula yézisida öymu-öy kirip, qarisigha oq étip qirghinchiliq qilghan. Axbarat wasitiliri arqiliq dunyagha ashkarilan'ghan körünüshlerdiki paji'elik körünüshlerde weqede téxi yéshigha toshmighan bowaqlarningmu insapsizlarche öltürülgenliki dunya jama'etchilikini qattiq chöchütti.

Yekshenbe küni axsham, xewpsizlik kéngishi weqeni qattiq eyiblep bayanat élan qildi. Uning ichide bügün'giche esed hökümitini qollap kelgen, uninggha dagh tegküzmey kelgen rusiye we xitaymu bar idi.

Undaqta bu insan qélipidin chiqqan weqening jawabkari zadi kim? birleshken döletler teshkilati hula qirghinchiliqidiki jawabkar besher esed hökümiti we shundaqla bir qisim qoralliq küchler, dep körsetti. B d t tinchliq küchlirining bashliqi hérwi ladsos seyshenbe küni muxbirlargha bergen bayanatida mundaq dédi:
-Buningda hökümetning jawabkarliqining barliqi éniq. Jüme künidiki weqede ölgenlerning bir qismi éghir tipliq qorallar we bombardiman netijiside ölgen. Peqet esed hökümitila bundaq éghir tipliq qorallargha ige. Ölgüchilerning yene bir qismi bolsa oq we pichaq zerbiside ölgen. Buni kimning qilghanliqi éniq emes. Emma bu yerde esed hakimiyitini qollaydighan “Shebbiha” isimlik qoralliq teshkilatning qoli barliqigha da'ir küchlük isharetler bar.

Süriyide urush toxtitish kélishimi imzalan'ghandin kéyin meydan'gha kelgen eng chong qirghinchiliqlarning biri bolghan hula qirghinchiliqi küchlük inkas qozghap, süriye hökümiti üstidiki bésim ashti. Seyshenbe küni awstraliye derhal ikki süriyilik diplomatni awstraliyidin qoghlap chiqardi. Awstraliye tashqi ishlar ministiri sözide awstraliyining bu arqiliq süriyide yüz bériwatqan weqelerge qarita bir signal bérishni meqset qilghanliqini bildürdi we bashqa dost döletlernimu awstraliyidek inkas qayturushqa chaqirdi.

Seyshenbe küni yene, en'gliye, fransiye, gérmaniye, italiye, ispaniye, bélgiye, kanada we amérika, shwétsariye, gollandiye qatarliq döletlermu arqa-arqidin süriyilik diplomatlarni qoghlap chiqiridighanliqini jakarlidi. Amérika tashqi ishlar ministirliqi bayanatida 25-may küni yüz bergen hula weqesige jawaben, amérikining süriyining amérikida turushluq diplomati zuheyir jabborni amérikidin chiqip kétishni uqturghanliqi we uninggha 72 sa'et möhlet bérilgenlikini uqturdi. Tashqi ishlar ministirliqi amérika bu qirghinchiliqta süriye hökümitining mes'uliyiti bar, dep qaraydu, dédi.

Xelq'ara jama'etning bu küchlük inkasi del b d t ning süriye mesilisini hel qilish üchün atighan elchisi kofi annaning süriye prézidénti besher esed bilen körüshken künige toghra keldi. Xewerlerdin qarighanda, kofi annan uchrishishta besher esedtin urush toxtitish kélishimini qet'iy ijra qilishni telep qilghan. U eger besher esadni 6 maddiliq urush toxtitish kélishimige emel qilmighan we türmilerdiki öktichilerni qoyup bermigen teqdirde yaxshi aqiwet keltürmeydighanliqi heqqide agahlandurghan. Kofi annan weqe heqqidiki bayanatida hula weqesidin qattiq chöchügenlikini éytti we “Hula qirghinchiliqining jawabkarliri hésab bérishi kérek” dédi.

Bir künning ichide jem'iy 49 bala, 34 ayal we 20 din artuq er öltürülgen hula weqesidin kéyin kofi annaning tinchliq pilanigha tereplerning heqiqeten emel qilip-qilmaywatqanliqi, buning süriyidiki qirghinchiliqni ayaghlashturushta bir ünüm yaritip-yaratmaydighanliqi heqqide jiddiy guman peyda boldi.

Xelq'ara kishilik hoquq organliri bügün gherb ellirining süriyilik diplomatlarni qoghlap chiqirish arqiliq weqege qayturghan inkasini qarshi alghan bolsimu, emma buning yéterlik emeslikini bildürdi. Xelq'ara kechürüm teshkilati bu heqtiki bayanatida “Xewpsizlik kéngishi süriyidiki qirghinchiliqqa xatime bérish üchün jiddiy tedbir qollinishi kérek, rusiye we xitay xewpsizlik kéngishining süriye heqqide qarar chiqirishigha tosqunluq qilishni toxtitidighan waqit yétip keldi” dédi.

Közetküchiler süriye mesiliside qandaq bir qararning chiqidighanliqini diqqet bilen közetmekte. Gerche hazirche kofi annanning pilanidin bashqa bir pilan körünmisimu, emma bügün fransiye prézidénti firanko'is hollandi süriyige qarita qoralliq heriket yürgüzüsh éhtimalini pütünley chetke qaqmaydighanliqini éytti. Emma u bu xil heriketning choqum xewpsizlik kéngishining qarari astida élip bérilidighanliqini eskertip, buning üchün herqaysi ellerning rusiye we xitayni maqul keltürüshi kéreklikini éytqan. Amérika aq sarayning bayanatchisi jéy karnér süriyidiki qirghinchiliqni ayaghlashturush üchün amérikining her waqit qoralliq heriket élip bérish terepdari ikenlikini tekitlidi.