Liwiyidiki ichki urushta kazafiy ghelibe qilamdu?

Bundaq bir weziyette, amérikiningmu liwiyige qarshi élip bérilidighan herqandaq bir herbiy herikette yalghuz qélishtin özini qachuruwatqanliqi melum bolmaqta.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, bügün élin'ghan xewerlerdin qarighanda, liwiyining asasliq néfit portliridin biri bolghan brégada kazafiy küchliri bilen qarshilashquchi küchler arisida shiddetlik toqunush yüz bergen. Toqunushlarda isyanchi küchlerning küchini yoqitip, keynige chékiniwatqanliqi melum bolmaqta. Qoral we bashqa lawazimetler jehette ajiz halette bolghan isyanchi küchliri kazafiy küchlirining hawadin élip barghan bombardimanliri jeryanida jiq chiqim tartqan bolup, netijide bu küchler sherqtiki ejdebiye we gherbtiki zuwara rayonlirida keynige chékinishke mejbur bolghan.

Igilinishiche, hazir liwiyidiki ichki urush sewebidin néfit ishlepchiqirishi asasen toxtap qalghan. Gerche kazafiy küchliri toqunush netijiside liwiyidiki bezi muhim néfit portlirini kontrol astigha alghan bolsimu, emma bu néfit baziliri bundaq bir shara'itta ishqa chüshelmeydiken. Liwiyidiki néfit ishlepchiqirishi toxtap qalghanliqtin, hazir dunyadiki néfit bahasimu sür'et bilen ösmekte. Bügün xelq'ara énérgiye orgini bayanat bérip, néfit ishlepchiqarghuchi döletlerning ishlepchiqirish miqdarini ashurup, liwiydin kélidighan néfitning ornini toldurushqa tirishishigha qarimay, néfit bahasi örlep, her bir bak néfit bahasining 100 dollardin éship ketkenliki we bu xil örleshning dawam qiliwatqanliqini bildürdi.

Liwiyide dawam qiliwatqan ichki urush qoshna döletlerge we shundaqla pütün dunyagha selbiy tesir yetküzüwatqan bolsimu, emma liwiyidiki bu qalaymiqanchiliqqa qandaq xatime bérish mesilisi toghrisida dunya téxi birlikke kéleligini yoq. Parizhda élip bérilghan g - 8 döletliri bashliqliri uchrishishtin kéyin rehberler kazafiyni herbiy heriketlirini toxtitishqa chaqirghan bolsimu, emma “ Uchush cheklen'gen rayon” berpa qilish qarari heqqide éghiz achmighan. B b s ning xewer qilishiche, amérika dölet ishlar ministiri hillariy kilinton parizhdiki mezgilide liwiyilik öktichi lidér mahmut jibril bilen körüshken. Uchrishishta hillariy kilinton amérikining liwiyige insaniy yardemdin bashqa yene qandaq yardemlerni qilalaydighanliqi heqqide söhbetleshken. Söhbet 45 minut dawam qilghan bolsimu, emma söhbetke da'ir mezmunlar ashkarilanmighan. Xewerde éytilishiche, hazir bashqa döletlerdin “ Uchush cheklen'gen rayon” we bashqa herbiy mudaxilige nisbeten küchlük qollash kelmigen teqdirde, amérikining öz aldigha heriket qilip, yalghuz qélishni xalimaywatqanliqi melum bolmaqta iken. Chünki, meyli birleshken döletler teshkilati bolsun, meyli nato we yaki ereb döletliri bolsun liwiyige herbiy heriket emes, “Uchush cheklen'gen rayon” shekillendürüshningmu yolluq yaki yolluq emesliki, buning xelq'ara qanunlargha uyghun yaki uyghun emesliki heqqide birlikke kélelmigen bolup, bundaq bir shara'it astida amérikimu bir ipade bildürüshtin özini qachurmaqta.

Undaqta, bundaq bir shara'itta kazafiy jengde yéngip, qaytidin döletni qolgha alamdu? buninggha qarita oxshimaydighan köz qarashlar mewjut. Ötken hepte amérika istixbaratining bashliqi jéymis klepér “Uzun muddette kazafiy utup chiqidu” dégendin kéyin, aqsaray derhal bu heqte bayanat bérip “ Bu pikirning obama hökümitige wekillik qilalmaydighanliqi, obamaning bundaq qarimaydighanliqi” ni bildürgen. Kilepérning bu sözliri hem nurghun közetküchilerning qarshiliqigha uchrighan idi. Qarshi pikirdikiler bolsa, gerche hazir toqunushlarda kazafiy herbiy jehette üstünlükni igiligendek körünsimu, buning uning bundin kéyinki siyasiy hayatining parlaq bolidighanliqidin dérek bermeydighanliqini bildürüshmekte. Ularning bildürüshiche, eger ichki urush dawam qilip, nöwette isyanchilarning bazisi bolup turuwatqan bin'gazigha yétip kelse, u waqittiki toqunushlarda her ikki terep éghir chiqim tölep kétidu. Uning üstige sherqiy rayonlarda kazafiyning istixbarat pa'aliyetliri we uni qollaydighanlar küchlük emes. Shunga bundaq bir shara'itta sheherlerde toqunush meydan'gha kélip qalsa, kazafiy weziyetni kontrol qilishta ajiz kep qalidu. Yene bir muhim amil bolsa chet döletlerning bésimi bolup, közetküchiler bu heqte, chet'el döletliri kazafiy hakimiyiti bilen ilgirikidek yaxshi munasiwet ornatmaydu. Döletning néfit tijariti we bashqa tijaretliri ilgirikidek rawan bolmaydu. En'gliye, fransiye we amérika qatarliq döletler isyanchilar bilen yaxshi munasiwet ornitip, ular bilen di'alog qursa, isyanchilargha kélidighan yardemmu artidu. Shunga, rusiye chéghida liwiyige qoral sétishni toxtatqan shundaqla ereb birliki we qoltuq döletliri hemkarliq teshkilati qatarliqlar kazafiygha qarshi terepke ötken bundaq bir shara'itta, uzun muddette kazafiyning ghelibe qilishi mumkin emes, dep körsetmekte.
Yeni yighip éytqanda, közetküchiler gerche isyanchilar qoralliq toqunushlar arqiliq derhal ghelibe qilalmisimu, emma axirqi hésabta, xelq'ara bésimning netijiside kazafiy hakimiyitining axirlishidighanliqini ilgiri sürüshmekte.