Ilham toxti ependi Uyghur oqughuchi atikem rozining pasport iltimasining ret qilinish weqesi heqqide toxtaldi

Ilham toxti ependi bayanatida atikem rozigha oxshash pasport élishi ret qiliniwatqan ehwalgha nurghunlighan Uyghur oqughuchiliri yoluqqanliqini bildürdi. Ilham toxti ependi yene, xitayda belgilen'gen puqralar érishishke tégishlik qanunlardin Uyghurlar behrimen bolalmaywatqan ehwallargha qarita, nöwette atikem rozigha oxshash qanuniy yollar arqiliq öz heq-hoquqlirini qoghdaydighan Uyghur yashlirining barghanche köpiyiwatqanliqini, bu xil yüzlinishke xitay hökümitiningmu diqqet qiliwatqanliqini bildürdi.

Merkizi milletler uniwérsitétining dotsénti, musteqil tetqiqatchi ilham toxti ependi, yéqindin buyan xitay tor betliride ghulghula qozghap, xelq'ara axbarat wasitiliri we xitayning hökümet metbu'atliriningmu diqqitini tartqan Uyghur oqughuchi atikem rozining pasport élishi ret qilin'ghan ehwalning bundin ilgirimu köp qétim yüz bergenlikini eskertip, Uyghurlarning pasport béjirishi tes bolushigha oxshash weqelerning xitay hökümitining qanuniy prinsiplirigha xilap qilmish bolghini üchün, xitay ziyaliylirining we hakimiyet sistémisidiki islahat terepdarlirining diqqitini qozghawatqanliqini bildürdi.

Ilham toxti ependi yene, ilgiri pasport élishi ret qilin'ghan xitay ölkiliride oquwatqan nurghunlighan Uyghur oqughuchilarning tor béketliridiki munaziriler hem bu heqtiki metbu'at xewerliridin kéyin, özliri turushluq jaylardiki pasport béjirish orunliridin pasportini qayta béjirse bolidighanliqi heqqide uqturush tapshuruwalghanliqini bildürüp, atikem rozigha oxshash qanuniy yollar arqiliq öz heq-hoquqlirini qoghdaydighan Uyghur yashlirining barghanche köpiyiwatqanliqini tekitlidi.

Béyjing milletler uniwérsitétining 3-yilliq oqughuchisi atikem rozi yéqinqi birnechche aydin buyan az dégende ikki qétim pasportqa iltimas qilghan bolsimu, biraq béyjing sheherlik saqchi idarisi uning iltimasini ret qilghan. Atikem rozi pasport béjirish jeryanida yoluqqan naheqchiliklerge qarita “Sina” mikro blogigha pikir yézip, özining milliy kemsitishke uchrighanliqini pash qilghandin kéyin, bu weqe xitaydiki ammiwi tor béketliride ghulghula qozghap, erkin asiya radi'osi qatarliq chet'el metbu'atlirida xewer qilin'ghan idi shundaqla xitayning yer shari waqti géziti qatarliq axbarat wasitilirimu bu weqe heqqide maqale élan qilghan idi.

Xitayning “Yer shari waqti géziti” ning maqaliside béyjing sheherlik pasport béjirish ornining bir ayal emeldari Uyghurlargha pasport béjirish heqqide toxtilip, “Shinjang puqraliri pasportqa iltimas qilsa, buni bizning béyjing terep qarar qilmaydu. Biz shinjang terepning saqchi orgini bilen alaqiliship, uning qanunluq yaki qanunluq emeslikini tekshürimiz we shuninggha qarap jawab bérimiz” dégenliki, atikem rozining bolsa pasport béjirgüchi xadimdin uning pasport élishining ret qilinishidiki seweb heqqide yazma izahat telep qilghanliqi xewer qilin'ghan idi.

Ilham toxti ependi Uyghur oqughuchi atikem rozining pasport élishi ret qilin'ghan ehwalning, peqet Uyghurlarghila qaritilghan barawersiz siyaset sewebidin yüz bériwatqan ehwal ikenlikini tekitlep, Uyghur aptonom rayon da'irilirining rayonda dawamlishiwatqan asasiy qanun'gha xilap qilmishlargha qarita qayta oylinish hem tüzitish élip bérishi zörürlükini tekitlidi.