“Shinjangdiki iqtisadiy islahatlar qumluqta ghayib boldi”

Bügün mezkur gézitte xotendiki omumi ijtima'iy we iqtisadiy weziyet tonushturulghan bir parche maqale élan qilindi. “Shinjangdiki iqtisadiy islahatlar qumluqta ghayib boldi” mawzuluq maqalini mezkur gézitning xoten'ge ewetken muxbiri katrin hil yazghan bolup, uningda xitayning rayonda séliwatqan mebleghliri we u yerdiki Uyghurlarning oy-pikirliri sélishturma qilin'ghan.

Iqtisad gézitining muxbiri katrin hil “Shinjangdiki iqtisadiy islahatlar qumluqta ghayib boldi” mawzuluq maqaliside téxi yéqindila saqchixanigha hujum qilish weqesi yüz bergen xotenning “Shinjanggha yardem bérish siyasiti” boyiche jéjyang ölkisige bölüp bérilgenliki we jéjyang ölkisi xotende insha qiliwatqan sana'et rayoni heqqide melumat bergendin kéyin, ikki kwadrat kilométir da'irini öz ichige alidighan sana'et rayoni qurulushi heqqide mundaq dep bayan qilghan:
-Bu sana'et rayoni xotende ish imkani berpa qilish arqiliq ötken hepte yüz bergen'ge oxshash weqelerning yéyilip kétishining aldini élish we bir qisim iqtisadiy mesililerni hel qilish meqsiti bilen qurulghan. Emma xoten da'iriliri manga xangju kochisi dep atilidighan bu kochidiki zawut-fabrika orunlirining hemmisining sétilip bolghanliqini éytqan bolsimu, emma men bu sana'et kochisida ne bir adem, ne bir aptomobil körmidim. Igilishimche, bu sana'et rayonining orni eslide öy bolup, bu yerlerning köpinchisi qashtéshi sodigerliridin tartiwélin'ghan iken.

Aptor maqaliside ürümchi weqesi yüz bergendin kéyin xitayning rayon'gha qaratqan siyasitide bir qisim özgirishlerni élip barghanliqini, emma türkiy tilda sözleydighan Uyghurlarning köpinchisining xitayning bir qismi bolup yashashni xalimaydighanliqini bayan qilghan. U yene xotendiki Uyghurlarning ishsizliq ehwali heqqide toxtilip mundaq dégen:
-Shinjangdiki héchqandaq bir jay, rayondiki ijtima'iy we iqtisadiy mesililerni we béyjingning uni hel qilishta uchrawatqan qiyinchiliqlirini xotendek roshen yorutup bérelmeydu. 2 Milyon nopusning 96 pirsenti Uyghur bolghan xoten wilayiti Uyghur rayonidiki eng namrat jaylarning biri. Xotendiki Uyghurlarning 70 pirsenttin oshuqining déhqanchiliq bilen shughullinidighanliqi, Uyghurlarning sana'et we mulazimet saheside ish tépish imkanining intayin cheklik ikenlikidin dérek béridu. Mushu tüpeyli, nurghun kishiler xotendin ayrilip, özlirining teliyini sinap béqish üchün merkizi sheher ürümchige kélidiken, emma ular bu yerdimu aliy bilim yurtlirida oqughan Uyghurlargha we yaki xitay riqabetchilirige utturup qoyidiken. Xitay da'iriliri 2009-yili yüz bergen ürümchi weqesini jenubtin chiqqan del mana mushundaq kishilerning keltürüp chiqarghanliqini ilgiri sürgen idi.

Maqalisining dawamida, “Shinjanggha yardem bérish” siyasiti boyiche jijyang ölkisi xotende salghan bu sana'et rayonining xoten xelqi üchün héchbir ish qilip bermigenlikini bayan qilghan muxbir ketlinning éytishiche, xoten hökümet da'iriliri bu sana'et rayonini qurush üchün jéjyang ölkisining 40 milyon yüen yeni 6 milyon dollar meblegh salghanliqi we hazirghiche 27 fabrikining ish bashlap, xizmet pursiti yaratqanliqini ilgiri sürgen bolsimu, emma hazirghiche yaritilghan ish sani aran 500 iken. U özining bu sana'et rayonida 27 fabrika emes, peqet bir Uyghurche milliy tébabet doriliri fabrikisi we binakarliq matériyalliri teminleydighan dukannila körgenlikini éytqan.

Maqalide, yaqa yurtluq meblegh salghuchilarni xoten'ge jelp qilidighan birdin‏-bir nersining xoten qashtéshi bolsimu, emma u sana'et rayonining del kishiler qash téshi kolaydighan yorungqash deryasi qinigha sélin'ghanliqi bayan qilin'ghan. Aptor bu heqte bir Uyghur qashtéshi sodigirining sözini neqil keltürgen:

Özining bixeterliki üchün ismini ashkarilashni xalimighan bir Uyghur qashtéshi sodigiri manga “Shinjanggha yardem bérish siyasiti bizge qilchilikmu nep élip kelgini yoq, ular eksiche, bizge te'elluq bolghan nersilerni ep kétiwatidu” dédi. Bu Uyghurning manga éytip bérishiche, hökümet sana'et rayoni yasash üchün deryaning nurghun qismida qashtéshi kolashni men'i qiliwetkenliktin, u hazir ilajsiz orun almashturup, deryaning tar yéride qashtéshi kolashqa mejbur bolghan.

Muxbir maqaliside, hazir jéjyangdin éship, béyjing shehiriningmu xotenning asasiy qurulushigha meblegh séliwatqanliqini, emma yerlik xelqning köpinchisining bu mebleghlerning ularning turmushida bir özgirish élip kélidighanliqigha guman bilen qaraydighanliqini bildürgen we bir Uyghurning “Béyjing hökümiti qandaq qilsam bu yerdin payda alarmen dégennila oylaydu” dégenlikini misal keltürgendin kéyin, gerche xoten hökümet da'iriliri weziyettin ümidwar halda gep qilsimu, emma tenqidligüchilerning nöwette yürgüzülüwatqan “19 Ölkige bölüp bérish arqiliq yardem bérish” siyasiti chiriklik we yer majiralirining artip kétishige seweb bolidu, dep qaraydighanliqini bayan qilghan.