Иран, мисир вә сәуди әрәбистандин немә истәйду?

Парс - әрәб сүркилиши узақ тарихларға берип тақилиду. Болупму 1980 - йиллидин башлинип 8 йил двам қилған иран - ирақ уруши парс - әрәб сүркилишини чоң тоқунушқа айландурған иди.
Мухбиримиз өмәрҗан тохти
2010.02.04
iran-missile-test-305 2008 - Йили 9 - ийул күни, иранниң намәлум бир чөлидә башқурилидиған бомба синиқи елип бериливатқан көрүнүш.
AFP Photo

1988 - Йили икки тәрәп уруши тохтиғандин кейин, иранниң әрәб дөләтлири билән болған мунасивити қисмән яхшилинишқа қарап йол алған, һәтта мисирда "сүнни - шиә икки мәзһәб оттурисидики диалог" нами билән чоң сөһбәтләр елип берилиш нәтиҗисидә, икки тәрәп хели йеқинлишишқа башлиған иди. Әмма кейинки вақитларда парс - әрәб сүркилиши йеңидин әвҗгә көтүрүлүшкә башлиди.

Лондонда чиқидиған "оттура шәрқ" гезитиниң 2010 - йили 6 - январ күнидики санида, мисирлиқ язғучи абдурәһим әли тәрипидин йезилған бир мақалә елан қилинған болуп, мақалидә мундақ дәп йезилған: "мисирда мундин илгири иран тәрипидин әвәтилгән вә иран үчүн ишләйдиған 50 кә йеқин адәм қолға елинған иди. Уларниң етираплириға асасланғанда, улар мисирда исраилийигә қарши һәрикәт қилиш баһаниси билән садда мусулманларни ишқа селип мисир ичидә паракәндичилик вә муқимсизлиқ пәйда қилиш үчүн йолға чиққанлар икән. Әмди сәуди әрәбистанға кәлсәк, өткән йилиниң башлирида әлқаидә тәшкилатиниң әрәб йерим арилидики қомандани муһәммәд әвфи өз ихтияри билән сәуди әрәбистан даирилиригә тәслим болғандин кейин, қилған етираплирида, өзиниң әлқаидә тәшкилати нами билән сәуди әрәбистанда, чәтәлликләрни елип қечиш, нишанланған шәхсләрни суйиқәст билән өлтүрүш вә пиланланған җайларни партлитиш җинайәтлирини елип бериш үчүн иран дөләт мәхпийәтлик оргини тәрипидин әвәтилгәнликини ейтқан иди."

Иран сәуди әрәбистан билән мисирдин немә истәйду?

Мақалидә йәнә мундақ дейилгән: "зади иран сәуди әрәбистан билән мисирдин немә истәйду? иранниң мәқсити немә? мундин 8 йил илгири иран өзиниң ядро программиси тоғрилиқ америка қошма штатлири билән елип барған сөһбәтлиридә йоллуқ вә йолсиз барлиқ чарилирини қолланған вә дәсләп америкиниң афғанистан билән ираққа қарши һуҗумға өтишигә шәрт - шараит яритип бәргән иди. Иран мәзкур икки мусулман дөлитигә әҗнәбийләрниң бесип киришигә ярдәм қилғанлиқтин ибарәт бу ипласлиқини дәсләп мәхпий тутқан болсиму, кейинчә бу ишини пүтүн ахбарат вастилиридә һеч хиҗил болмастин очуқ - ашкара сөзләйдиған болди. Иранниң әң алий мақамдики диний рәһбири әли хаминииниң 'иран болмиған болса иди, америка афғанистан билән ираққа кирәлмигән болатти' дегән баянати буниң дәлили."

Иран америкиниң һәм дости һәм дүшмини

Мақалидә йәнә мундақ дейилгән: "иран шәйтандинму уста һелигәрлики билән бирла вақитта һәм америкиға қарши һәрикәт қилиш, һәм униң билән һәмкарлишиш сияситини елип барди. Афғанистандин қачқан әлқаидә мәнсуплириға ирандин орун бериши униң америкиға қарши һәрикити болса, афғанистан вә ираққа әҗнәбий күчләрниң һуҗум башлишиға йеқиндин ярдәм қилғанлиқи америка билән һәмкарлашқанлиқи иди. Иран һазир ирақтики шиәләрни қоралландуруп, уларни өзлирини партлитиш һәрикәтлиригә, бигунаһ пуқраларни өлтүрүш ишлириға иттирмәктә. Һәтта шиәләрни астриттин шиәләрниң қоли билән өлтүргүзүш арқилиқ ирақ шиәлириниң өзлирини иранниң қойниға етишини әмәлгә ашурушни пиланлимақта. Демәк, иран ирақтики бигунаһ шиәләрниң қени бәдилигә өзиниң истратегийисини әмәлгә ашуруп кәлмәктә. Иран мисир билән сәуди әрәбистанниң бешини ағритишта, әрәб дөләтлири ичидә нопуз вә күч җәһәттә әң алдида туридиған бу икки чоң дөләтни ички ишлири билән мәшғул қилиш арқилиқ оттура шәрқтики муһим мәсилиләрдин йирақлаштуруш вә хәлқаралиқ муһим ишлардин айрип қоюшни мәқсәт қилиду."

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.