Uyghur élining jenubida hashar emgiki hélimu dawamlashmaqta

Xitay hökümiti 90-yillarning axirida déhqanlarning hashar emgikining bikar qilin'ghanliqini élan qilghan idi. Emma jenubtiki déhqanlar bügün'ge qeder hashar emgikidin qutulalmighan.
Muxbirimiz méhriban
2011.02.24
20-Esirning-beshidiki-hashar-ishlewatqan-Uyghur-dixanlar-305.jpg Süret, shwétsiyede 1917 - yili neshr qilinghan 'musheqqetlik qedem - sherqi türkistandiki 25 yil' namliq kitabqa kirgüzülgen uyghur dixanlirining hashargha ishlewatqan körünüshliri élinghan süretlerdin biri.
'Musheqqetlik qedem - sherqi türkistandiki 25 yil' dégen kitabtin élindi. / Yalqun

Uyghur élining xoten diyaridin radi'omiz ziyaritini qobul qilghan bir déhqan biz bilen söhbetlishish jeryanida birnechche yildin buyan déhqanlarning turmushi ilgirikidin bir'az yaxshilan'ghan bolsimu, emma her yili etiyaz peslide déhqanlarning yenila heqsiz hashar emgikige zorliniwatqanliqini bildürdi.

Bu déhqanning bildürüshiche, bu yilliq hashar téxi birnechche kün ilgiri bashlan'ghan bolup, u özi yashinip qalghini üchün oghli bu yilliq hashar emgikige chiqip kétiptu.

Igiligen matériyallardin melum bolushiche, xitay hökümiti 80-yillardin kéyin yézilarda yekke igilik tüzümini yolgha qoyghandin buyan, ilgiriki mejburi emgek tüzümini peydin-pey emeldin qaldurghan. Uyghur élining shimalidiki ghulja, chöchek we altay qatarliq jaylarda bolsa, bu xil heqsiz ishlep béridighan hashar emgiki 90-yillarning axiri emeldin qalghan iken.

Ili rayonidin radi'omiz ziyaritini qobul qilghan bir déhqanning bildürüshiche, ghulja tewesidiki yézilarda hazir bu xil hashar emgiki pütünley yoqighan. Uning bildürüshiche ularning yézisida eger yéza tewesidiki ériq-östenglerni rawanlashturidighan qurulushlar bolsa, yéziliq hökümet pul chiqirip, bu emgekke qatnishishni xalighan déhqanlargha heq bérip bu xil qurulushlarni élip baridiken.

Bu kishi öz bayanida Uyghur élining jenubidiki déhqanlarning mejburi hashar emgikige zorlinishidiki seweb heqqide toxtilip, Uyghur élining jenubidiki déhqanlar bilen shimaldiki déhqanlarning ehwalida melum perq barliqini ilgiri sürdi.

Uning qarishiche, Uyghur élidiki déhqanlar oxshashla ézilishke uchrawatqan bolsimu, emma ili yézilirida déhqanlar bilen yéza kadirliri otturisidiki munasiwette nispiy haldiki barawerlik munasiwiti bolup, déhqanlar yéza kadirlirini peqet hökümetning xizmetchiliri depla bilidiken. Shunga déhqanlarda özining shexsi menpe'itige biwasite munasiwetlik ishlarda qanun da'iriside turup öz menpe'itini qoghdash éngi tebi'iy haldila shekillen'gen iken.

Xitay weziyitini közetküchilerning qarishiche, nöwette xitayda dawamlishiwatqan, türmidiki jinayetchilerni emgek bilen özgertish, xalisane emgek namida her yili qish peslide mektepler hem idare jem'iyetlerge mejburi orunlashturulidighan qar tazilash, etiyazliq köchet tikish, mektep oqughuchiliri paxta térish qatarliq puqralarni heqsiz ishlep bérishke zorlash emgeklirimu oxshashla xelq'ara emgek qanunigha xilap qilmishlar hésablinidiken.

Uyghur élining jenubida dawamlishiwatqan bu xil heqsiz hashar emgiki heqqide erkin asiya radi'osi qatarliq xelq'ara axbarat organlirida köp qétim xewerler bérilip, chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri hem xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri xitay hökümitini köp qétim eyibligen bolsimu, emma Uyghur élining jenubidiki jaylarda déhqanlarning heq-hoquqliri depsende qilinidighan bu xil heqsiz hashar emgiki hélimu dawamlashmaqta iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.