Америка дөләт мәҗлиси камбоджани җазалаш қанун лайиһисини оттуриға қойди

Сүрәт, америкиниң муавин ташқи ишлар министири Scot Marciel ниң сәйшәнбә күни камбоджани зийарәт қилип, камбоджа ташқи ишлар министири Hor Namhong билән көрүшкән көрүнүшлиридин бири.

Лайиһидә асаслиқи камбоджа һөкүмити 20 нәпәр уйғур паналанғучини хитайға қайтурувәткәнлики үчүн, камбоджаниң америка билән болған содидики имтиязини бикар қилиш оттуриға қоюлған. Лайиһә америка дөләт мәсилисидики демократчи авам палата әзалиридин виллиам делихонт вә җумһурийәтчи авам палата әзалиридин дана рорабакер тәрипидин сунулған.

Әслидә америка дөләт мәҗлисидә 1961 ‏- йили мақулланған чәт дөләтләргә ярдәм бериш қанунида, бир қисим аҗиз дөләтләрниң америкиға болған қәрзини қисмән яки пүтүнләй кәчүрүм қиливетиш бекитилгән. Бүгүнки лайиһидә, камбоджаниң мана бу қанундин пайдилинишини чәкләш оттуриға қоюлған. Америка дөләт мәҗлисидә 1974 ‏- йили мақулланған ташқи содиға аит бир қанунда, бир қисим аҗиз дөләтләрниң маллиридин америкида баҗ елинмаслиқи бекитилгән. Камбоджа йиллардин бери америка билән тиҗарәттә мана бу қанундин пайдилинип кәлгән. Бүгүнки лайиһидә камбоджаниң америкиға тоқумичилиқ вә кийим- кечәк мәһсулатлирини баҗсиз експорт қилиш имтиязини қайта узартмаслиқ пикри оттуриға қоюлған.

Лайиһини һазирлиғучилардин дана рорабакер, бүгүн, "камбоджа почтиси гезити" гә сөз қилип; лайиһиниң дөләт мәҗлисидә тәстиқтин өтүш ‏- өтмәслики муһим әмәсликини, муһими камбоджа һөкүмитиниң ғәйрий инсаний қилмишиға хәлқара җамаәтниң диққитини тартиш икәнликини билдүргән. У йәнә, әгәр лайиһә сәвәблик камбоджа хәлқи зиянға учрап қалса, камбоджа хәлқиниң бу зиянни чәт дөләтләрдин әмәс, камбоджа һөкүмитидин көрүши керәкликини әскәрткән.

Лайиһидә камбоджаниң америка билән болған содидики имтиязини бикар қилишниң зөрүрийити изаһлинип 12 түрлүк сәвәб оттуриға қоюлған; булар хитай хәлқ җумһурийитиниң, уйғурларниң кишилик һоқуқи вә диний һоқуқини дәпсәндә қиливатқанлиқи, хәлқара террорчилиққа қарши һәрикәттин пайдилинип бастуруватқанлиқи,5 ‏- июл вәқәсидин кейин уйғурларға қарита тутқун қилиш вә өлүм җазалириниң шиддәтләнгәнлики; мана мушундақ бир вәзийәттә, камбоджа һөкүмитиниң 20 нәпәр уйғур сиясий панаһланғучини иқтисадий мәнпәәтни дәп хитайға қайтурувәткәнлики; камбоджаниң б д т вә америкиниң агаһландурушлириға қулақ салмиғанлиқи; шуңа америкиниң диктатор һакимийәтләр вә униң шериклиригә һәргиз иқтисадий җәһәттин имтияз бәрмәслики баян қилинған.

Лайиһини һазирлиғучилардин виллиам делихунт алдинқи күни баянат елан қилип, америкидин иқтисадий мәнпәәт күткүчиләрниң алди билән өзлириниң инсан һәқлири хатирисини яхшилиши керәкликини ейтқан. Дана рорабакер мухбирға қилған сөзидә мундақ дегән: "шәрқи җәнубий асия дөләтлири, болупму камбоджа хитай билән болған мунасивәттә сәгәк болуши керәк. Хитай диктатор һакимийити райондики әң ишәнчсиз бир һакимийәттур. Хитай уйғурларни қайтуруп бәргини үчүн, камбоджани мукапатлаватиду. Әмма, биз шу уйғур мусапирларға қилинған бу һәқсизлиқни унтуп кәтмәймиз."

Америка ташқи ишлар министирлиқиниң шәрқий җәнуби асия ишлири мәсули 2 ‏айниң алдида камбоджани зиярәт қилғанда, камбоджа һөкүмитиниң кона қәрзни кәчүрүм қиливетиш тәлипини рәт қилған; өткән айда йәнә, америка һөкүмити камбоджаға ярдәм йосунда берилидиған һәрбий аптомобилларни беришни әмәлдин қалдурған иди. Бу қетимқиси пәқәт камбоджадин қайтурулған 20 уйғур мәсилиси сәвәблик камбоджани 3 ‏- қетим мәнпәәттин мәһрум қалдурушидур.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.