Kanada G 8 we G 20 yighinliri üchün hazirlanmaqta, emma xitay hazirmu?

Kanada bash ministiri stéphén harpér, yaponiediki 8 dölet yighinida bush we xular bilen birge.

Kanada metbu'atlirining bildürüshiche, kanada bu qétimqi 2 xelq'araliq yighinning bixeterlik xizmiti üchün 1 milyard dollar ajratqan bolup, kanadadiki öktichi partiyiler bu reqemning heddidin ziyade bolup ketkenlikini, kanadada 17 kün dawamlashqan qishliq olimpik yighinining bixeterliki üchünmu bunchilik miqdarda meblegh ajritilmighanliqini otturigha qoyushmaqta.

Statistikilargha asaslan'ghanda, 2008 - yili yaponiye G8 ni ötküzgende 381 milyon dollar, 2005 - yili shotlandiyide ötküzülgende 110 milyon dollar, 2009 - yili aprélda G 20 londonda ötküzülgende 30 milyon dollar, shu yili séntebirde pitirborgda ötküzülgende 18 milyon dollar bixeterlik üchün ajritilghan iken.

Dunyadiki sana'etleshken 8 dölet we 20 dölet bashliqliri yighinida, dunyaning iqtisadi mesililiri,muhit bulghinishi, kilimat özgirishi qatarliq dunya kün tertipidiki qizziq nuqta mesililirini dunyadiki küchlük döletler qandaq qilghanda hemkarliship hel qilalaydighanliqi qatarliq mesililer muzakire qilinip kelmekte.

Bu qétim torontoda ötküzülidighan sana'etleshken 8 dölet we 20 dölet bashliqliri yighinida yéngidin qoshulidighan küntertiplerdin xitay pulining qimmitini erkin qoyuwétish mesilisi, xelq'ara bankilarning baj tapshurush sistémisi berpa qilish mesilisi we kanadaning bash lidirlikide dunyada yolgha qoymaqchi boluwatqan hamildar ayallar we balilargha saghlamliq yardem puli tarqitish mesilisi qatarliqlar bar iken. Kanadaning bashlamchiliqida dunya miqyasidiki namrat rayonlarda yashawatqan ayallar we balilargha saghlamliq puli tarqitish mesilisi nöwette kanadada köp talash ‏- tartish qiliniwatqan mesililerning biri bolup, kanadadiki xelq'araliq ayallar we balilarning hoquq menpe'etini qoghdash teshkilatliri we amérika tashqi ishlar ministiri hillariy klinton xanim, bu yardemning kanadaning  a'iliwi pilani ichige kirgüzülüp,qandaq seweb bolushidin qet'iynezer bala chüshürüsh opiratsiyisige qatnashqan ayallarghimu tarqitilishi kérekliki heqqide kanadagha teklip bérip kelmekte.

Kanada bash ministiri stéwin xarpér kanada metbu'atlirigha bergen bayanatida, dunyadiki namrat rayonlarda yashawatqan hamildar ayal we balilargha saghlamliq yardem puli tarqitish mesilisini bu qétim torontoda échilidighan sana'etleshken 8 dölet bashliqliri yighinining muzakirisige qoyidighanliqini bildürgen idi. Emma, kanadaning sabiq bash ministiri pa'ul martin tünügün k b k téléwiziyisi dölet we siyaset programmisining ziyaritini qobul qilip, bu pilan sana'etleshken 8 dölet bashliqliri yighinida emes, belki sana'etleshken 20 dölet bashliqliri yighinida muzakirige qoyulsa toghra bolidighanliqini, chünki hamildar ayallar we balilar mesililiri eng éghir bolghan xitay bilen hindistanning sana'etleshken 8 dölet ichide yoq ikenlikini ilgiri sürgen.

Undaqta, xitay dunyadiki sana'etleshken 20 döletning biri bolush süpiti bilen, bu yighinda hel qilinishi kérek bolghan dunyaning obyéktip mesililirige hazirmu?

Kanadada chiqidighan yer shari pochtisi gézitining neqil keltürüshiche,kanadadiki közetküchiler béyjingning xelq pulining qimmitini erkin qoyuwétish, muhitning bulghinishining aldini élish, xelq'ara bankilarning baj sistémisi tüzümini yolgha qoyush qatarliq jehetlerde sana'etleshken 20 dölet bashliqliri yighinining muzakirisige téxiche hazir emeslikini bildürmekte iken.

Jüme küni jenubiy koriyide ötküzülgen sana'etleshken 20 dölet maliye ministirliri yighinigha qatnashqan kanada maliye ministiri jim flahérti muxbirlargha, béyjingning amérika we yawrupa otturigha qoyuwatqan xelq'ara bankilarda baj tüzümi berpa qilish pilanigha izchil qarshi turup kéliwatqan meydanidin keynige chékinishi kéreklikini otturigha qoyghan. Jim flahérti bu qétimqi sepiride béyjing we shangxeylerde toxtap xitay maliye ministiri we xitay bankisining bashliqi bilen körüshken.

Bu yil 20 - aprél küni sana'etleshken 20 dölet maliye ministirliri washin'gton'gha yighilip xelq'ara bankilarda baj sistémisi berpa qilishni muzakire qilghanda xitay bilen jenubiy koriyining bu pilan'gha qarshi turghanliqi melum.

Xitay pulining qimmitini erkin qoyuwétish mesilisidimu xitayda téxiche ijabiy bir qedem bésilmighanliqi melum bolmaqta. Bu heqte muxbirlarning ziyaritini qobul qilghan jim flahérti kanadaning xitay pulining dunyadiki we asiyadiki erkin qimmiti mesilisige yéqindin köngül bölidighanliqini, we xitay terep bilen her qétim körüshkende bu mesilini tekitlewatqanliqini ilgiri sürgen.
 
Igileshlerge asaslan'ghanda, G8 we G 20 bashliqlar yighini mezgilide kanada Uyghur jem'iyitimu keng kölemlik bir namayish teshkilleshni pilanlawatqan iken.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.