Kanada bash ministiri béyjing ziyaritide kishilik hoquq we hüseyin jélil mesillirini otturigha qoydi

Hüseyin jélilning türmige kirishtin burunqi süriti.

U bular bilen bille kanada terep yene xitay bilen iqtisadi, énérgiye,soda hemkarliqini öz ichige alghan köpligen kélishimlerni imzalidi.

Kanada k b k téliwiziyisining bildürüshiche, stéphén harpér charshenbe we peyshenbe künliri xitay bash ministiri wén jyabaw, dölet re'isi xu jintaw we mu'awin bash ministiri li kéchang qatarliq xitayning yoqiri derijilik emeldarliri bilen söhbet ötküzgen. Kanada terep yene xitay terep bilen énérgiye, tebi'iy bayliq, ma'arip, déhqanchiliq we pen - téxnika qatarliq sahelerde 23 kélishimni imzalighan. Buning ichide 18 yildin béri, söhbet ötküzülüwatqan, emma otturidiki ixtilaplar yüzidin imzalinishi arqigha sozulup kéliwatqan, “Kanada we xitay meblegh salghuchilirini qoghdash kélishimi”mu bar. Meblegh salghuchilarning hoquq - menpe'etini qoghdashni meqset qilghan bu kélishim yene, ikki dölet parlaméntliri teripidinmu testiqlinishi kérek.

Stéphén harpér peyshenbe küni béyjingda ötküzgen muxbirlarni kütiwélish yighinida,xitay terep bilen imzalighan bu kélishimlerning omumiy sommisining 3 milyard dollargha yétidighanliqini ashkarilidi.

Kishilik hoquq mesilisi kanada - xitay munasiwitidiki nazuk mesillerning biridur. Stéphén harpér hakimiyet béshigha kelgen 2006 - yilidin bashlap, kanada burunqi ishikni taqap qoyup, kishilik hoquq söhbiti qilidighan kishilik hoquq siyasitige xatime bérip, xitaydiki kishilik hoquq depsendichiliklirini ashkara qattiq eyibligen we hetta xitaygha qaritip, “Kanada pul üchün kishilik hoquqni qurban qilmaydu” dégen meshhur sözni qilghan bolup, bular ikki dölet otturisidiki siyasiy munasiwetning yiriklishige yol achqanidi. Stéphén harpérning 2009 - yilidiki béyjing ziyaritidin kéyin, siyasiy munasiwetler normallishishqa qarap yüzlendi.

Ikki yildin buyanqi kanadaning xitaygha qaratqan kishilik hoquq siyasitide, biraz yumshash körülüshke bashlighanliqi ilgiri sürülmekte. Lékin, kanada tashqi ishlar ministiri john ba'ird, aldinqi yilining axirilirida, nyuyorktiki birleshken döletler teshkilatining omumi yighinida we yanwar éyining axirliri, en'giliyining london shehiride bir xelq'araliq sorunda, Uyghurlar, tibetlikler we falunggung muritlirining diniy étiqad erkinlikining xitay hökümiti teripidin depsende qiliniwatqanliqi ashkara eyiblen'genidi.

Stéphén harpér béyjingda ötküzgen muxbirlarni kütiwélish yighinida, kanada hökümitining xitayda yenila éghir kishilik hoquq mesilisi mewjut dep qaraydighanliqini, xitay emeldarliri bilen bolghan söhbette, dostane hem öz - ara hörmet qilghan asasta, xitaydiki kishilik hoquq mesililirini otturigha qoyghanliqini we soda alaqilirining kéngiyishining xitaydiki kishilik hoquqni yaxshilashqa türütkilik rol oynishini arzu qilidighanliqini tilgha aldi.U sözide xitay terepning buningdin bi'aram bolmighanliqini we sewrichanliq bilen mu'amile qilghanliqini, emma kishilik hoquq mesilisidin özlirini qachurup bolalmaydighanliqini eskertti.

K t w téliwiziyisining muxbiri roger smithning bildürüshiche, stéphén harpér xitay emeldarliri bilen körüshüshte yene, 5 yildin köprek waqittin béri, ürümchi türmisige qamalghan kanada puqrasi hüseyin jélil mesilisini otturigha qoyghan. Kanada metbu'atlirining eskertishiche, stéphén harpér hüseyin jélil mesiliside, xitay bash ministiri wén jyabawdin, kanada diplomatlirining hüseyin jélil bilen körüshüshige ijazet bérishni telep qilghan. Xitay emeldarlirining, stéphén harpérning bu eng adettiki bir telipige qandaq inkas qayturghanliqi hazirche namelum. Lékin, hüseyin jélilning kanada puqraliq salahiyitini izchil ret qilip kelgen xitay da'iriliri, ilgiri kanada hökümitining bu xil telipinimu qobul qilmighanidi.

Béyjingdiki muxbirlarni kütiwélish yighinida stéphén harpér yene, xitay emeldarliri bilen bolghan söhbette, noqtiliq iqtisadi mesillerni sözlishishtin bashqa, éniq we küchlük bir shekilde, süriye we iran mesilisinimu otturigha qoyghanliqini, xitayning birleshken döletler teshkilatida, süriye heqqidiki qarar layihisini ret qilghanliqigha kanadaning qarshi turidighanliqini shundaqla xitayning iranni qollashni toxtitish ümidini we bu mesililerde xitay hokümitining ijabiy yol tutushini arzu qilidighanliqini bildürgen. Stéphén harpérning eskertishiche, mumkinchiliki az, emma zörür bolghan bu bir qatar mesililerde xitay emeldarliri bilen ochuq - ashkara we semimiy yusunda söhbet élip barghan.

Mutexessisler, xitayning kanada énérgiyisi we tebi'iy bayliqlirigha bolghan éhtiyaji bilen kanadaning xitay bazirigha bolghan qiziqishining ikki dölet munasiwitini yéqinlashturghanliqini ilgiri sürmekte.

Kanada axbarat agéntliqining peyshenbe künidiki eng yéngi ray sinash netijisige qarighanda, kanadaliqlarning 51%, xitay terepning kanadagha meblegh sélishi kanada iqtisadigha paydiliq dep qarighan bolsimu, lékin 71 %kanadaliq, eger xitay shirketliri kanada sodisida mohim rol oynisa, kelgüside xeterlik ehwal kélip chiqidu dégen endishlirini bayan qilghan.

Nöwette béyjingdiki ziyaritini axirlashturup, gu'angju shehirige yétip barghan stéphén harpér shenbe küni xitayning yene bir chong shehiri chungchingda ziyarette bolidu.