Kanada bash ministiri stéfén xarpér: liwiye tarixida yéngi bir sehipe échildi

Peyshenbe küni liwiye diktatori mo'emmer kazafiy öltürülgenlik xewiri ispatlan'ghandin kéyin, kanada bash ministiri stéfén xarpér parlaméntta ötküzülgen muxbirlarni kütüwélish yighinida, kazafiyning ölümi bilen 42 yil höküm sürgen mustebit hakimiyetke xatime bérilip, liwiye tarixida yéngi bir sehipining échilghanliqini bildürdi.

U sözide kanadaning liwiyidiki herbiy wezipisini eng qisqa waqitta axirlashturidighanliqini eskertip ötti.

Mart éyida, ereb dunyasida partlighan isyanlarning tesiri bilen liwiyide mustebit kazafiy hakimiyitige qarshi naraziliq heriketliri partlighanidi. Kazafiyning gherb döletlirining agahlandurushigha qarimay, öz xelqini rehimsizlerche basturushi bilen birleshken döletler teshkilati nato gha yeni shimali atlantik ehde teshkilatigha liwiyige qarshi herbiy heriket qollinish hoquqi bergenidi.

Liwiyide xelqining téximu köp qirghinchiliqqa uchrishishining aldini élish üchün “Uchush cheklen'gen rayon” qurulghandin kéyin, kanada hökümiti gherblik ittipaqdashliri bilen birge liwiyidiki herbiy heriketke qatnishidighanliqini élan qilghan we bu rayon'gha 655  neper herbiy xadimni bilen küreshchi we charlighuchi ayropilan hemde herbiy paraxotlarni ewetkenidi. Shuning bilen birge shimali atlantik ehde teshkilati qisimlirining kazafiy armiyisige hawadin zerbe bérish herikitige kanadaliq général charléz bochard qomandanliq qilghanidi.

Kazafiyning 42 yilliq mustebit hakimiyiti tunis bilen misirda yüz berginige oxshash “Ereb bahari” bilen zawalliqqa yüz tutti. Emma bin éli we mubareklerning eksiche, kazafiy chékinish yolini emes, belki urush qilish yolini tallidi. Liwiyini qanliq bir ichki urushqa sörep kirdi. Axiri urushta yéngilip, isyanchilarning qoligha chüshti we qanliq shekilde öltürüldi.

Stéfén xarpér erkinlik- hörlük üchün bedel töligen liwiye xelqining güzel künlerge ige bolidighanliqini tilgha élip:kazafiy öldi, tügidi. Emdi u hergizmu térrorizmgha medet bérelmeydu we öz xelqini qirghin qilalmaydu. Liwiye xelqige yéngi bir kün quchaq achidu we ular hör-erkin yashaydu, dédi.

Stéfén xarpér buningdin ilgiri, erkinlik- hörlük üchün bedel tölewatqan xelqni qollashning muhimliqini tilgha élip: liwiye xelqi özi ishen'gen erkinlik üchün pidakarliq körsetmekte. Ularning ulughwar ghayisige  medet bérish hemmimizning exlaqiy burchidur, dégenidi.

Stéfén xarpér sözide yene, shimali atlantik ehde teshkilati terkibide kanadaning liwiye herbiy herikitidiki rolidin ghurur hés qilidighanliqini, kanada armiyisining xelq'ara jem'iyet bilen öz-ara hemkarliship, köpligen bigunah xelqni kazafiyning qirghinchiliqidin qoghdap qalghanliqini eskertti.

Stéfén xarpér  kazafiy qisimlirigha hawadin zerbe bérish üchün shimali atlantik ehde teshkilatining herbiy küchlirige qomandanliq qilghan kanadaliq général charléz bochardning xizmitige yuqiri baha berdi.

Buningdin ilgiri, kanada hökümiti liwiye milliy waqitliq komitétigha qirghuchi qorallarni yoq qilish we liwiyide démokratiyige asas sélish üchün 10 milyon dollar iqtisadiy yardem bergenidi.

Béyjing bilen uzun yil apaq-chapaq ötken kazafiy, bu yilqi ereb bahari isyanida öltürülgen tunji mustebit boldi. Kazafiyning paji'esi 1989-yili  bérlin témi örülgendin kéyin, aghdurulghan ruminiye sabiq  kommunist diktatori chawuséskoning ölümige oxshap kétidu. Iraq diktatori saddam hüseyin bolsa, 2003-yili amérika iraqni ishghal qilghandin kéyin, dargha ésilghanidi.