Һиларий клинтон обама һөкүмитиниң кишилик һоқуқ сияситини оттуриға қойди

Сүрәт, 26 - өктәбир америка ташқи ишлар министирлиқи 2009 - йиллиқ хәлқара диний әркинлик доклатини елан қилиш мунасивити билән ечилған мухбирларни күтүвелиш йиғинида америка ташқи ишлар министири һиларий клинтон ханим сөздә.

Һилари килинтон ханим нутқида, америка һөкүмитиниң америка дөлити қурулған 233 йилдин буян дөләт ичидила әмәс бәлки, хәлқара мунасивәттиму кишилик һоқуқ мәсилисини муһим орунға қоюп келиватқанлиқини тәкитләш билән биллә, обама һөкүмитиниңму бу әнәнигә варислиқ қилип, ташқи сияситидә, кишилик һоқуқ мәсилисини алдинқи шәрт қилидиғанлиқини баян қилди.

"Биз 21 - әсир кишилик һоқуқ қурулуши лайиһисини инсанийәтниң һазирқи әһвалиға қарита түзүп чиқтуқ. 1 - Қәдәмдә алди билән хәлқараниң нөвәттики кишилик һоқуқ әһвалиға қарита көзитиш елип баримиз. Америка мустәқил дөләт болуп қурулған күндин башлап кишилик һоқуқ мәсилисини әң йүксәк орунға қоюп келиватмақта. 233 Йилдин кейинки бүгүнки күндиму америкиниң кишилик һоқуқ мәсилисидики мәйдани өзгәргини йоқ. Кишилик һоқуқ, демократийә вә тәрәққият һәр вақит бир бирини толуқлап туридиған болуп, уларни айрип қарашқа болмайду. Әмма һазир биз йүзлиниватқан реаллиқ бундақ болмайватиду, биз тәрәққиятни тәкитләш билән биллә кишилик һоқуқ вә демократийиниму муһим орунға қоюшимиз керәк. Биз америкиниң ташқи сияситидиму бу нуқтини тәкитләймиз."

Һилари клинтон ханим обама һөкүмитиниң кишилик һоқуқ қаришини оттуриға қойғинида, бу мәсилини 4 нуқтиға бөлүп баян қилди. Һилари клинтон ханим обама һөкүмитиниң кишилик һоқуқ қаришини ипадиләп мундақ деди:

"Алди билән, кишилик һоқуқ әһдинамисидики шәртләргә америкини өз ичигә алған һәр бир пуқра әмәл қилишимиз керәк. Президент обама һоқуқни тапшурувелип, 2 - күнила һәрқандақ бир америка һөкүмәт хадиминиң яки дөләт оргининиң пуқраларға қарита зораванлиқ васитиси қоллинишини чәклигән һәм гүәнтанома түрмисини тақайдиғанлиқини җакарлиған иди. Биз дөлитимиз кишилик һоқуқ хатирисини бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң тәкшүрүшигә сунимиз, бу арқилиқ башқа дөләтләрниңму биздәк қилишини тәшәббус қилимиз. Өзимизни кишилик һоқуқ мәсилисидә үзлүксиз тәкшүрүп туруш арқилиқ, һөкүмитимизниң кишилик һоқуқ хатирисини яхшилаймиз. Кишилик һоқуқ мәсилиси, бизниң ташқи сияситимизниңму бир қисми, хитай вә русийә қатарлиқ дөләтләргә кишилик һоқуқ мәсилисидә бесим ишлитимиз."

Һилари килинтон ханим америкиниң ташқи сиясити мәсилисини 2 - нуқтида баян қилип, буниңда америкиниң кишилик һоқуқ мәсилисидә, хитай вә русийә қатарлиқ дөләтләргә қаратқан кишилик һоқуқ мәсилисидики тәшәббусини оттуриға қойғинида тибәт вә уйғур елидики кишилик һоқуқ мәсилисини алди билән тилға елип мундақ деди:

"Иккинчидин, биз кишилик һоқуқ мәсилисидә, җанлиқ, үнүмлүк усул қоллинип, һәр хил қаршилиқ вә тосалғуларни йеңишкә тиришимиз. Болупму хитай вә русийигә охшаш дөләтләр билән иқтисадий җәһәттин һәмкарлишиш билән биллә, уларниң кишилик һоқуқ хатирисигиму әһмийәт беримиз. Хитайға нисбәтән биз хитайни тибәт вә шинҗаңдики аз санлиқ милләтләрниң кишилик һоқуқини қоғдашқа чақиримиз; хитайда пуқраларниң пикир қилиш вә етиқад әркинликини қоғдишини тәләп қилимиз; шундақла хитайдики иҗтимаий тәшкилатлар һәм диний тәшкилатларниң қанун даириси ичидә өз тәшәббуслирини тәрғиб қилишиға йол қоюшини тәләп қилимиз. Хитай һөкүмитиниң қанун йол қойған даирә ичидә, өзлириниң охшимиған қараштики ислаһат тәшәббуслирини тинчлиқ йоли билән оттуриға қойғучи кишиләргә, йәни 2008 - йиллиқ қанун тәшәббусини оттуриға қойғучи лиу шявбо қатарлиқ кишиләрниң хитайда қануний җазаға тартилмаслиқини тәшәббус қилимиз."

Килинтон ханим кишилик һоқуқ мәсилисидә ислаһат елип беришниң зөрүрлүкини сөзиниң үчинчи нуқтиси сүпитидә баян қилип, кишилик һоқуқ мәсилисидә, болупму аяллар һоқуқи мәсилисидә ислаһат елип беришниң зөрүрлүкини тәкитләп мундақ деди:

" Үчинчидин, биз кишилик һоқуқ мәсилисидә ислаһат елип беришни йолға қоюшимиз керәк. Болупму, аялларниң кишилик һоқуқ мәсилисидә ислаһат елип беришимиз зөрүр.1995 - Йили бейҗиңда өткүзүлгән хәлқара кишилик һоқуқ йиғинида мән ‘кишилик һоқуқ демәк аяллар һоқуқи, аяллар һоқуқи демәк кишилик һоқуқ’ дегән идим, әмма һелиму бәзи дөләтләрдә аяллар җәмийәтниң әң төвән қатлимида езиливатиду, биз, аялларниң һәқиқий һалдики кишилик һоқуқини капаләткә игә қилиш үчүн тиришишимиз керәк."

Килинтон ханим кишилик һоқуқ хатирисини яхшилаш үчүн, кишилик һоқуқ даирисини кеңәйтиш керәкликини тәкитләп мундақ деди:

"Бизниң кишилик һоқуқ әһдинамимизниң төтинчи нуқтиси, йәни ахирқи нуқтиси, кишилик һоқуқ даирисини кеңәйтиш, йәни пуқраларниң кишилик һоқуқи капаләткә игә қилинмиған районларда кишилик һоқуқ хатирисини яхшилаш үчүн актиплиқ билән ислаһат елип бериш вә күрәш қилиш. Биз кишилик һоқуқи дәпсәндә болуватқан, кишиләрниң һаяти хәвпкә учраватқан, пуқралар үмидсизлик кәйпиятида яшаватқан җайларда, имканийәтниң яр беришичә, барлиқ иқтидаримиз вә күчимиз билән бу җайлардики кишилик һоқуқ хатирисиниң яхшилинишини қолға кәлтүрүшкә тиришимиз."

Һилари клинтон ханим, нутқиниң ахирида, бу 4 нуқтини бирләштүргәндила андин инсанийәтниң кишилик һоқуқини һәқиқий капаләткә игә қилип, кишиләрниң намратлиқтин қутулушиғила ярдәм берип қалмастин, бәлки пүтүн дуня хәлқиниң инсаний һәқ - һоқуқлирини һәқиқий капаләткә игә қилғили болидиғанлиқини, америкиниң инсанларниң кишилик һоқуқи мәсилисидики мәйданиниң һәр вақит мустәһкәм икәнликини, америкиниң барлиқ мустәбитлик, чириклик вә зораванлиққа қарши турудиғанлиқини тәкитлиди.