Körelmeslik milletning waba késili

  Körelmeslikning alametliri

Körelmeslik özi érishish üchün bashqilarning mal - mülük, hoquq - mensep, ilim - hékmet qatarliq diniy we dunyawi németlirining yoqilishini oylap qizilközlük qilishtur. Jem'iyettiki bezi kishiler bu dunyadin ibaret qisqighina hayatliq sehniside bilip - bilmey bu xil rezillik késilige giriptar bolup qalidu. Dost buraderliri, xulum - xoshniliri, hetta qérindashliriningmu azghina mal - mülkige, kichikkine hoquq - mensipige körelmeslik qilidu. Mundaqlar bashqilarning shadliqidin ghemkin bolidu, elem tartidu. Özgilerning rahitidin zexmet chékidu.

Shunga qur'an kerim körelmeslerning bu xil peskeshlikliridin xewer bérip mundaq dégen:" eger silerge (kengchilik, molchiliq, nusret, ghenimet qatarliq) bérer yaxshiliq yetse, ular buningdin qayghuridu. Eger silerge (éghirchiliq, qehetchilik, we meghlubiyet qatarliq) birer yamanliq yetse, ular buningdin xoshal bolidu. Eger siler ularning eziyitige sebir qilsanglar we ( sözünglarda, herikitinglarda) allahtin qorqsanglar, ularning hiylisi silerge qilche ziyan yetküzelmeydu".

Sirajiddin eziziy bilen söhbet

Se'udi erebistanining mekke mukerreme shehiride turushluq wetenperwer alim sirajiddin eziziy körelmeslik illitining rezilliki heqqide toxtulup mundaq dédi:" zéminda tunji tökülgen qanmu körelmesliktin ibaret bu nachar illetning sewebi bilen bolghan. Yeni körelmeslik adem atimizning oghli qabilning öz qérindishi habilni öltürüshke seweb bolghan. Netijide, qabil zéminda qatilliq jinayitini yolgha qoyghan tunji adem balisi bolup, kéyinki qatillarning qilmishliridin nésiwidar bolghan. Hediste:" öz'ara düshmenleshmenglar! bir - biringlargha körelmeslik qilmanglar! bir - biringlarning gheywitini qiliship, ittipaqsizliq tughdurush netijiside, bir - biringlardin yüz örüshüp yat bolushup ketmenglar! öz'ara qérindashlarche bolunglar!" dep körsitilgen. Bu hedis körelmeslikning ichki inaqsizliqqa élip baridighan eng xeterlik amil, bölgünchilikning yiltizi ikenlikini körsitip béridu. Tarixta nurghunlighan alim, edibler, hékmet erbabliri özlirining hékmet durdanilirida kishilerni körelmeslik illitidin yirgendürüp, güzel exlaqqa chaqirghan. Uyghur edibiy nawayi körelmeslerning epti - beshirisini échip tashlap mundaq dégen:" körelmes kishi her tal tikenni goya qimmetlik jawahiratning ornida körse, ushshaq sedep parchilirini marjan ornida köridu. Bu xil kishiler eger bashqilarning öyide pétir nanni körse, uni asmandiki tolun ayni körgendek ichi örtinip kétidu". Emma bashqilarda bar artuqchiliqlarning ulardin yoqilip kétishini emes, belki özidimu bar bolushini arzu qilish körelmestin sanalmaydu."

Körelmeslikning ziyini köp

Sirajidin hajim körelmeslikning ziyini heqqide yene mundaq dédi:"körelmeslikning dunya we axiretlik yaman aqiwetlerge qalidighanliqi heqqide büyük alim ebu leys semerqendiy mundaq dégen:" körelmeslikning ziyini bashqilargha ziyan yetküzüshtin burun körelmesning özi mundaq besh türlük azab - oqubetke duchar bolidu: birinchisi, tügimes ghem - ghussige duchar bolidu؛ ikkinchisi, héchbir charisi yoq musibetke giriptar bolidu؛ üchinchisi, xelq ichide sésiq nami pur kétidu؛ tötinchisi, alemlerning perwerdigarining ghezipige uchraydu؛ beshinchisi, muweppeqiyetning ishiki taqilidu, xeyr - éhsan we méhir - shepqettin mutleq nésiwe körelmeydu". Démek, körelmes ademni zadi razi qilghili bolmaydu. U bashqilarning amiti yoqalghandila razi bolidu".

Körelmesliktin saqlinish üchün tewsiyeler

Sirajidin hajimning éytishiche, aldi bilen insan öz hayatida uchrashqan yaxshiliqqa qana'et qilishi, özidin bexitlikrek bolghan kishilerge özini sélishturmastin, özidin tören, nachar haldiki ademlerge qarap özige bérilgen németlerge razi bolishi lazim. Bir hediste:" qaysi biringlar iqtisad we beden qurulushida özidin artuq kishige neziri chüshse, derhal özidin töwen ademge qarisun" dep kelgen. Shundaqla insan kichikidin bashlap köksi - qarnini keng tutush, yaxshilarni qollashni adet qilishi zörürdur.