Җәнубий корийә һөкүмити сеолдики намайишта адәм урған хитай оқуғучиларни җазалимақчи

Корийәдики олимпиккә қарши намайиш.

 Йәкшәнбә күни 2008 - йиллиқ бейҗиң олимпик мәш' или җәнубий корийиниң пайтәхти сеул шәһиригә йетип кәлгәндә керийидә оқуватқан 4000 дин артуқ хитай оқуғучи вә шу йәрдә турушлуқ түрлүк саһәләргә мәнсуп хитай пуқралири қизил байрақлирини көтүрүшүп, олимпик мәшилини қарши елиш йүзисидин дағдуғилиқ намайиш елип барған. Бу җәрянда худди дуняниң башқа җайлириға охшашла тибәтләрни һимайә қилидиған һәмдә хитайниң кишилик һоқуққа дәхли - тәрүз қиливатқанлиқини әйибләйдиған амма тинч наразилиқ намайиши өткүзгән болуп, хитай оқуғучилар уларға ботулка вә ташларни атқан һәмдә уларға қопаллиқ билән чеқилған. Тибәтләрни һимайә қилидиған тәшкилат әзалири корийә сақчи даирилириға аз дегәндә он нәччә адәмниң хитайлар тәрипидин  уруп яриландурулғанлиқини билдүргән.

Корийиликләрниң инкаси

Хитай оқуғучиларниң бу хил қопал һәм зораван қилмишлири корийиликләрниң ғәзипини қозғиған болуп, бу вәқә уларда хитай оқуғучиларға болған сәлбий инкасларни қозғиған.
 
Америка бирләшмә агентлиқиниң хәвәр қилишичә, 29 - април күни бир қанчә он нәпәр корийилик  паалийәтчиләр сеолдики хитай әлчиханиси алдиға йиғилип,  қоллирида " хитай һөкүмитиниң зораванлиқни қоллиғанлиқини әйибләймиз" дегән лозункини көтүрүп, хитайға болған наразилиқини ипадә қилған. Җәнубий корийә һоқуқ паалийәтчилириниң бир тәшкилати бу қетимқи зораванлиқ сәвәбидин хитай әлчиханиси һәм хитай оқуғучилар уюшмиси үстидин сотқа әрзи қилип, уларни төләм төлитиш һәм әпу соратқузушни пиланлиған .

Хәвәргә асасланғанда, бу вәқә җәнубий корийә һөкүмитидиму күчлүк инкас қозғиған болуп, бу дөләтниң ғуруриға қилинған дәхли - тәрүз тәриқисидә чүшинилгән. Җәнубий корийә баш министири  министирлар йиғинида бу мәсилә һәққидә тохтилип, " әгәр бу қетимқи вәқә дөләтниң ғуруриға еғир дәриҗидә зиян кәткүзгән болса, ундақта дәрһал әдлийә вә дипломатийилик чариларни қоллинишимиз лазим" дәп тәкитлигән.

Әдлийә министирлиқиму баянат елан қилип, қанунсиз қилмишларни садир қилған хитайларни җазалайдиғанлиқини, уларни хитайға қайтуриветидиғанлиқини билдүргән.
 Һәтта, бәзи учурларда хитай оқуғучиларниң җәнубий корийигә бериш визиси елишиғиму қаттиқ тәләп қоюш пикирлири мәйданға чиққан .

Хитай тәрәпниң инкаси

Җәнубий корийә һөкүмитиниң зораванлиқ қилған хитайларни җазалайдиғанлиқиға нисбәтән хитай ташқи ишлар министирлики инкас қайтурған болуп, ташқи ишлар баянатчиси  бу һәқтә тохтилип, " бу оқуғучиларниң мәйданға чиқип, олимпик мәшилини қоғдиши бир хил тәбиий әһвал, бәлки бәзи чәктин ашқан ишлар болуши мумкин, әмма, биз әйни мәйдандики әмәлий әһвални чүшинишимиз лазим" дейиш арқилиқ зораванлиқ қилғанларни ақлашқа тиришқан.

Хитай һөкүмити нөвәттә, бейҗиң олимпик мусабиқисини хитай миллитиниң миллий иптихари билән бағлап, чәтәлләрдики хитай оқуғучилар вә пуқралириниң мәшәлни күтүвелиш намайишлирини вәтәнпәрвәрлик қизғинлиқиниң нәтиҗиси дәп қаримақта.

Хитайниң "кктв" сида бу һәқтә тохталған хитайниң "йәр шари гезити" ниң баш муһәррири " чәтәлләрдики вә хитайниң ичидики хитайларниң идийиси, һаят мусаписи, зор дәриҗидә охшаш болмисиму, лекин,  олимпик мәсилисидә уларниң һессияти вә мәйданиниң охшашлиқи, чүнки олимпик өткүзүш җуңгониң бир қанчә йүз йилдин буянқи арзуси болуп, аддий бир олимпик әмәслики,  чәтәлләрдики җуңголуқлар билән җуңгониң ичидики җуңголуқларниң һәммисиниң бирликтә, өзликидин олимпикни қарши еливатқанлиқини тәкитләш арқилиқ чәтәлләрдики хитайларниң олимпик мәшилини күтүвелиш йолида садир қилған қопал қилмишлирини тоғра чүшиниш мумкинликидин бишарәт бәрди.

Австралийидиму тоқунуш болған иди

Бейҗиң олимпик мәшилиниң америка, австралийә, әнгилийә вә башқа дөләтләрдә йәткүзүлүш паалийити җәрянидиму шу дөләтләрдики хитай әлчиханилириниң  хитай пуқралирини тәшкилләп мәш' әлни қоғдаш намайишлири уюштурғанлиқи һәққидә хәвәр тарқалған болуп, австралийидики намайишқа 8000 дин артуқ хитай пуқраси чиққан. Австралийидики уйғур җамаити, тибәтләр һәм инсан һоқуқи паалийәтчилириму наразилиқ намайиши уюштурған болуп, хитай намайишчиларниң уйғур намайишчиларға тәһдит салғанлиқи һәмдә бир намайишчини урғанлиқи түпәйлидин кичик көләмдә тоқунуш келип чиққан иди. Австралийә сақчи даирилири хитай намайишчиларниң қанунсизлиқ қилмаслиқини тәләп қилған.   Австралийидин  кәлгән хәвәрләрдин қариғанда, австралийә әдлийә органлири намайиш җәрянида зораванлиқ қилип, тутулған бәш нәпәр хитай намайишчиға қануний тәдбир қоллинидиғанлиқи, йәни уларниң сотлинидиғанлиқини елан қилған икән.

Олимпик мәш' или, илгири кейин афина, лондон, париж, санфрансеско, истанбул, сеул қатарлиқ чоң шәһәрләрдә тибәтләр вә тибәт һимайичилири, уйғурлар һәм инсан һоқуқи һимайичилириниң наразилиқ намайишлири һәмдә хитай олимпик һимайичилириниң қоллаш намайишлири астида ахири 30 - апрел күни хоңкоңға йетип кәлди.