Хитай 14 ‏- март лхаса вәқәсидики тутқунлар үстидин һөкүм елан қилди

Шинхуа агентлиқиниң хәвәр қилишичә, бүгүн йәни 29 ‏-април күни хитайниң лхаса оттура сот мәһкимиси, 14 ‏-март лхаса вәқәсидә қолға елинған, намайишниң 30 нәпәр ғоллуқ әзаси үстидин һөкүм елан қилған. Һөкүмдә , мәһкумларға 3 йилдин муддәтсизгә қәдәр пәрқлиқ қамақ җазаси берилгән.
Мухбиримиз шөһрәт һошур хәвири
2008.04.29

Һөкүмнамә һәққидики соаллиримизға җаваб бәргән хәлқара тибәт һәрикити тәшкилати, хитай һөкүмитини" тибәтликләргә муқимлиқни қорал арқилиқ теңиватиду" дәп әйиблиди.

Һөкүмнамидә мәһкумлар, от қоюш, булаңчилиқ қилиш, уруп-чеқиш, дөләт аппаратлириға топлишип һуҗум қилиш вә дөләт хадимлирини зәхмиләндүрүш қатарлиқ җинайәтләр билән әйибләнгән. Мәһкумлардин пасаң, сонан тисериң қатарлиқ 3 нәпәр раһибқа муддәтсиз қамақ җазаси, лосаң бадо, карма дава қатарлиқ 7 кишигә 15 йиллиқтин юқири қамақ җазаси берилгән. Дорҗи дарял қатарлиқ қалған 20 мәһкумға 3 йил билән 14 йил арисида пәрқлиқ қамақ җазаси берилгән.

" Хитай муқимлиқни зорлуқ йоли билән шәкилләндүрмәкчи"

Хәлқара тибәт һәрикити тәшкилатиниң баянатчиси, мәзкур һөкүм һәққидә тәшкилатниң қарашлирини мундақ баян қилди: "сотниң җәряни вә һөкүми хәлқара қануний өлчәмләргә йеқин кәлмәйду. Хитайниң қанун сестимиси әзәлдин тоғра ишлимәйватиду. Бу ялғуз тибәттила йүз бериватқан әһвалму әмәс. Бу қетимқи соттиму хәлқара қанун өлчәмлири һәққидә еғиз ачқили болмайду. Униң үстигә хитайда қийин-қистақ арқилиқ җинайәт иқрар қалдуруш узундин бери хәлқара җамаәтни әндишигә селип келиватқан бир метод."

 Биз бу һөкүм, тибәтниң нөвәттики яки бундин кейинки вәзийитигә қандақ тәсир көрситиши мумкин дәп сориғинимизда, у мундақ җаваб бәрди:" хитай муқимлиқни қорал күчигә тайинип шәкилләндүрмәкчи болуватиду, тибәт хәлқиғә оз ирадисини теңиватиду. Бу хитайниң изчил қоллинип келиватқан муқимлиқ истиратегийиси. Тарих вә реаллиқ испатлидики, зораванлиқ зораванлиқни кәлтүрүп чиқириду, тенчлиқ адаләтниң үстигә қурулиду." Баянатчи йәнә , бу хил һөкүмләрниң тибәт һәрикитиниң күрәш истратегийисигә тәсир көрситиш мумкинчиликини әскәртти.

" Хитайниң хуйи өзгәрмиди"

Биз йәнә нюйорктики тибәт оқуғучилар тәшкилатниң һөкүмнамигә қарита инкасини игилидуқ. Һөкүмнамини ашкара бир сиясий һөкүм дәп әйиблигән бу тәшкилат, лхаса вәқәсини бүгүнгә қәдәр тәрәпсиз тәкшүргүчиләр ениқлап бақмиғанлиқи, сот мәйданиға мухбирларниң қобул қилинмиғанлиқи, һөкүмдики зораванлиқниң дәриҗисини көрситип берәләйду" дәп әйиблиди.

Биз баянатчидин тибәт тәшкилатлири, қолға елинған тибәт намайишчилириниң қандақ бир тәрәп қилинишини күткән яки тәхмин қилған иди дәп сориғинимизда , у мундақ җаваб бәрди: " әлвәттә үмид қилғинимиз, олимпиктә бәргән вәдиси буйичә, хәлқара бесимниң нәтиҗисидә, әркин пикир қилиш һоқуқини қолланған бу кишиләрниң қоюп берилишини үмид қилған идуқ. Әмма, тәхминимиз уларниң еғир җазалинидиғанлиқи иди. Арисида өлүм җазаси берилгәнләр болуши вә бу йошурулуватқан болушиму мумкин. Әмма, хитай бу һөкүми арқилиқ өзиниң хуйини өзгәртмигәнликини ашкарилиди."

 Ваң лишйоң: " уруп-чеқишниң мәсулийити һөкүмәттә"

Биз униңдин муддәтсиз қамақ җазасиға йолуққан раһиб пасаңниң кимлики, униң хәлқ ичидики тәсириниң қандақлиқини соридуқ, у, пасаң исминиң тибәтләрдә көп қоллинидиған бир исимликини, учур-алақә чәклимиси түпәйли бу һәқтә һечқандақ мәлуматқа игә әмәсликини. Биз униңда тибәттики намайишниң асаслиқ йетәкчисиниң исмини соридуқ, у бу һәқтиму мәлуматқа еришәлмәй кәлгәнликини билдүрди.

Шинхуаниң хәвиридин мәлум болушичә, хитай бу қетимқи һөкүмидә, дөләтни парчилашқа урунуш вә дөләт һакимийитини ағдурушқа һәрикәт қилиш дегәндәк әйиблимиләрни қолланмиған. Һәрикәтләргә асасән, иҗтимаий җинайәт характерини көпрәк йүклигән. Хитай лхаса вәқәси билән охшаш шәкилдә башлинип охшаш ахирлашқан , уйғурларниң 5 ‏-феврал вәқәсини террорлуқ һәрикити дәп әйиблигән, 5 ‏-февралниң ғоллуқ йетәкчилиригә вә қатнашқучилириға өлүм җазаси бәргән иди.

Хитай язғучиси ваң лишюң, зулум астидики җәмийәтләрдә хәлқ исянлирида көрүлидиған уруп-чеқиш вәқәлирини сақланғили болмайдиған бир әһвал дәп баян қилған вә буниң һесабини диктатор һакимийәт бериши керәк дәп көрсәткән иди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.