Maw zédong "shinjang" ning jonggoning mustemlike rayoni ikenlikini étirap qilghan


2006.12.27

mao-stalin.jpg
Stalin bilen maw zédong 1949-yili moskwada .

Maw zédong 20 - esir jonggo tarixida chongqur iz qaldurghan shexs. Uninggha qandaq baha bérilishidin qet'i nezer u, 20 - esir dunya tarixida bir kishilik orun'gha ige istibdattur. U, sowét ittipaqining yardimide gomindang hakimiyitini aghdurush, dunyada misli körülmigen hoquq yüksek derijide merkezge merkezleshtürülgen istibidat hakimiyet sistémisini qurup chiqish jeryanigha yétekchilik qildi shundaqla uning dewride milyonlighan kishiler acharchiliq we siyasi ziyankeshlikler sewebidin öldi.

Maw zédong, "shinjang" jonggoning mustemlikisi, dep étirap qilghan bolsimu, lékin u Uyghurlargha jumhuriyet hoquqi bérishni ret qildi. Xitay yazghuchi jang rong, "maw zédong we bilinmigen hékayiler," dégen kitabida maw zédong we xitay - sowét munasiwetlirige da'ir hazirgha qeder ashkarilanmighan bezi pakitlarni ashkarilidi.

Tunji qétim ashkarilan'ghan höjjetler

En'gliyilik xitay yazghuchi jang rongning en'gliyilik éri jon xollidey bilen birliship yazghan "maw zédong we bilinmigen hékayiler," dégen esiri, bu yilning bashlirida neshr qilin'ghandin béri hazirgha qeder az dégende 11 tilgha terjime qilindi.

Eserde aptor, maw zédongning xususi hayati, a'ile munasiwti, 1920 - we 30 - yillardiki partiye ichidiki siyasi küresh, maw zédongning partiye we armiye ichide shexsi nupuzini turghuzush, shi'en weqeside stalinning buyruqi bilen jang keyshini qoyuwétish, yen'endiki istil tüzitish we partiye ichidiki öktichilerni tazilash, ichki urush dewridiki kompartiye ‏- sowét ittipaqi munasiwti we sowét ittipaqining yardimi, maw zédongning axirqi 27 - yildiki hayatida yüz bergen weqeler, kompartiye 1949 - yili hakimiyet textige chiqqan dewrdiki xitay - sowét munasiwetliride, bolupmu maw zédong 1950 - yili 2 - ayda stalin bilen tüzgen "jonggo - sowét kélishimi" de sherqiy türkistan we manjuriye mesilisige da'ir hazirgha qeder ashkarilanmighan tarixiy höjjetlerni tunji qétim ashkarilidi.

Maw zédong "shinjang" ning junggoning mustemlikisi ikenlikini étirap qilghan

exmetjan.jpg
Sherqiy türkistan jumhuriyitining bir qisim rexberliri.

Jang rong bilen jon xollideyning bu esiri teywen bilen xitayda neshr qilish cheklen'gen bolsimu, lékin bu eser xitay ziyalilirining arisida zor ghul - ghula qozghimaqta. Jang rong we jon xollideyning tarixiy höjjetler asasida ispatlishigha qarighanda maw zédong 1949 - yilning axiri moskwani ziyaret qilghanda sowét ittipaqi rehbiri stalin bilen 1950 - yili 2 - ayda imzalighan " jonggo - sowét dostluq we hemkarliq shertnamisi" ning mexpiy maddisida "shinjang" bilen manjuriyini junggoning mustemlikisi, dep étirap qilghan we bu ikki rayonning sowét ittipaqi tesir da'irisidiki rayonlar, dep qobul qilghan.

Jang rong, amérikidiki xitay axbarat orgini duwéy xewer agéntliqining "maw zédong we bilinmigen weqeler" dégen kitabi toghrisidiki téléwiziye ziyaritini qobul qilghanda maw zédongni shinjang we manjuriye mesiliside xitayning milliy menpe'etini satti, dep eyibligen bolsimu, lékin u, maw zédong we jonggo hökümitining eyni chaghda "shinjang" ni mustemlike rayonimiz, dep qobul qilghanliqini étirap qildi.

Jang rong, "biz shertnamining bu mexpiy maddisi toghrisida kitabimizda nahayiti tepsili toxtalduq. Shertnamida maw zédong sowét ittipaqining 2 tesir da'irisini étirap qilip, shinjang bilen manjuriyini mustemlike, dep qobul qilghan. Maw zédongning özi bu rayonlarni jonggoning mustemlikisi, dégen," deydu.

Jang rongning eskertishiche, eyni chaghda maw zédong, xitay - sowét shertnamisining bu mexpiy maddiliri ashkarilinip kétishidin nahayiti ensirigen shundaqla béyjingdiki lyu shawchi we xu chyawmulargha alahide yolyoruq bérip, shertnamining bu maddilirini mexpiy tutushni telep qilghan. Lékin jang rong, shundaqtimu shertnamining bezi maddiliri ashkarilinip kétip, eyni chaghda béyjingdiki xitay oqughuchilarning qarshiliqigha uchrighanliqini we kompartiyining "weten satquch partiye, dep eyiplen'genlikini yazdi. U, bu weqeler lyu shawchining eyni chaghda yazghan bir doklatida tilgha élin'ghanliqini bildürdi.

Xitay hökümiti meyli gomindang dewride yaki kompartiye hakimiyet sorighan 57 yildin béri shinjangda duch kéliwatqan eng sezgür mesililerning biri, yerlik xelqler Uyghur aptonom rayonidiki xitay hökümranliqining qanuni asasini izchil türde soraq qilinip kéliwatqanliqidur. Bu xitay yazghuchilirining béyjing hökümiti1949 -yili "xitay - sowét shertnamisi" da Uyghur aptonom rayonini junggoning mustemlikisi, dep étirap qilghanliqigha da'ir mexpiy kélishimni tunji qétim ashkare tilgha élishi bolup hésablinidu.

10 Yil serp qilin'ghan kitab

Jang rong we jon xollideyler bu esirini pütürüshke 10 yil waqit serp qilghanliqini bildürmekte. Er - ayal yazghuchilar bu eserni püttürüsh üchün sowét ittipaqi, teywen, yaponiye, albaniye qatarliq döletler, bolupmu sowét ittipaqi arxipxanisidiki hazirgha qeder ashkarilanmighan eng mexpiy arxiplarni körüsh pursitige érishken.

Eserning yene bir aptori jon xollidey, en'giyilide tonulghan sowétshunaslarning biridur. U bu eserni tamamlash üchün nurghun yillar moskwada sowét ittipaqi arxipliridiki xitay - sowét munasiwitige da'ir höjjetlerni tekshürgen. Jang rongning eskertishiche, maw zédong manjuriye bilen shinjangni sowét ittipaqining tesiridiki rayon, dep étirap qilghandin kéyin, sowét ittipaqigha bu rayonlarda zor siyasi, iqtisadi imtiyazlar bérilgen. U, xitay - sowét shertnamisidiki shinjang bilen manjuriye junggoning mustemlikisi, dégen maddilar stalin 1953 - yili ölgendin kéyin, sowét ittipaqi rehbiri xurushéwning bu maddilarni xitay - sowét shertnamisidin bir tereplimilik halda chiqirip tashlighanliqini bildürdi.

Maw zédong, 1949 - yil 12 - aydin 1950 - yili 2 - aygha qeder sowét ittipaqini ziyaret qilip, moskwada 3 ay turghan we féwralning axirlirida " xitay - sowét shertnamisi" imzalandi. Uyghur mesilisi xitay sowét munasiwetliride da'im tilgha élinidighan sezgür mesililerning biri bolup keldi. Eyni chaghda xitay - sowét shertnamisining imzalinish murasimigha Uyghur aptonom rayonining tunji re'isi seypiddin eziz qatnashqan we kélishimning shinjanggha da'ir maddisigha u imza qoyghan idi. (Erkin)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.