Kucha xelq naxshilirining pishwasi nisaxan abduweliy we “Mirajixan”

“Mirajixan - 19 esirning bashlirida kuchaning sherqidiki yaqa yézisida tughulup chong bolghan ri'al shexis bolup, bir déhqan a'ilisining eqilliq we numuschan qizi idi. Mirajixan boyigha yétip, reside bolghanda kuchaning jenubidiki chimen yézisidiki bir bay kishige yatliq qilniptu. Biraq aridin shunche köp yillar ötken bolsimu, emma mirajixanning héchbir dériki yaki xet - uchuri bolmaptu. Qizining dérikini yaki xet - uchurini alalmighan ana qizning derdide kün boyi chimen yézisi terepke qarap yash tüküp hesret bilen yashaptu. Könglidiki séghinishlirini qoshaqlargha qétiptu. Qizining derdide yüriki puchilan'ghan ana axiri dert - elem ichide bu dunya bilen xoshlishiptu. Anining qizi mirajixan'gha béghishlap oqughan bu qoshiqi kéynche “Mirajixan”namida el arisigha tarqilip, kucha xelq qoshaqliri we kucha xelq naxshilirining qatarida meshrep we toy - tökünlerde éytilip yürgen. Peqet nisaxan abduweliyla bu qoshaqni resmiy ahanggha sélip, sehnige élip chiqqan.

Nisaxan abduweliy kucha xelq naxshilirining bügünki zaman'gha yétip kélishide töhpisi zor sen'etkar bolup qalmastin yene, bir qolida dap, yene bir qolida duttar chélip, naxshisini özi orundashtek maharetni ijat qilghan mahir sazendidur. Nisaxan abduweliy - 1902yili kucha kona sheherde bir xelq sen'etkari a'iliside dunyagha kelgen. Namratliq we tengsizlik sewebidin yurtidin ayrilip panahlinishqa mejbur bolghan nisaxan a'ilisi yurt arilap yürüp naxsha - muzika bilen jan baqqan.Sersanliq dawamida anisi dert yutup ölüp ketken, dadisi éghir késel bolup yitip qalghachqa naxsha éytip,turmushning höddisdin chiqish ishi emdila 10 yashqa kirgen nisaxanning zimmisige yüklen'gen.

Nisaxan kichikidinla tengsiz jem'iyetning zulumlirini körüp chong bolghanliqi üchün naxshilirida tengsizlikke bolghan öchmenlikini ipadilep “Kariz naxshisi” qatarliq naxshilarni ijad qilip, eyni chaghdiki mewjut hakimiyetning qol - chomaqchiliri bolghan beg - xojilarni tenqid qilghan. - 1945Yili sherqi türkistan milliy armiyisining jenubqa yürüsh qisimliri baygha qarap yürüsh qilghanliq xewiri kuchagha yitip kelgende, nisaxan kishilerni küreshke ilhamlanduridighan naxshilarni éytip, gomindang hakimiyitining siyasetlirini tenqid qilidu. Gomindangning kuchada turushluq saqchi, herbiyliri bir tereptin nisaxanning üstidin pitne - pasatlarni tarqitip, uni jem'iyette sésitmaqchi bolsa, yene bir tereptin nisaxan'gha yushurun ziyankeshlik qilmaqchi bolidu. Buningdin xewer tapqan kishiler uni bay nahiyisige qachuriwitidu. Gomindang hakimiyitining ornini kommunist hakimiyiti alghandin kéyin kuchagha qaytip kélip qaytidin sen'et hayatini bashlaydu. El arisida tarqilip yürgen 300din artuq kucha xelq naxshilirini toplap, kucha xelq naxshilirining séstimilishishi we kéyinki ewalad izbasarlarning kucha xelq naxshiliri boyiche terbiyilinishige asas yaritidu.Risalet hapiz, tunisa muhemmed, aytilla ela, rabiye muhemmed, tursun'gul samsaq qatarliq 10din artuq naxshichilar uning basqan ézidin méngip we tesirini qobul qilip Uyghur xelqi arisida tonulghan naxshichilardin bolup yitiship chiqidu.Baliliq chaghliridin tartip xelq sen'etkari atalghan nisaxan abduweliy pütün ömürini kucha xelq naxshilirigha béghishlaydu. Taki ömürining axirghiche qolidin duttar bilen dapni, éghizidin kucha xelq naxshilirini chüshürmigen bu naxshichi - 1987yili - 2ayning - 21küni alemdin ötidu. Gerche tonulghan xelq sen'etkari nisaxan abduweliy arimizdin ayrilghan bolsimu, emma uning izini basqan, uningdin telim alghan yashlar türkümlep yéitiship chiqmaqta.